نشانه‌شناسی و تحلیل راهبردهای انتقال ایدئولوژی در سریال‌های تاریخی : مورد مطالعه سریال"در چشم باد"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

این پژوهش نحوه نمایش وقایع تاریخی دوره قاجار و پهلوی برای بازتولید ایدئولوژی دوره معاصر و ایجاد پشتوانه تاریخی برای آن را در سریال تاریخی " در چشم باد" با استفاده از راهبردهای انتقال ایدئولوژی مطالعه می‌کند. ترکیب نظریه برساخت معنای استوارت هال با راهبردهای انتقال ایدئولوژی تامپسون، چارچوب نظری مناسبی برای دستیابی به هدف پژوهش ارائه می‌دهد. با شناسایی دو مولفه اصلی بازنمایی شده در سریال یعنی نهاد مطبوعات و شخصیت‌های سیاسی تاریخی، از نشانه شناسی جان فیسک برای تحلیل و شناخت رمزگان به کار رفته در فیلم، و مطالعه اسنادی برای فهم تنوع روایتهای تاریخی دوران بازنمایی شده استفاده می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهند که این سریال با استفاده از حذف و گزینش و تحریف زمانی به تقویت ایدئولوژی جمهوری اسلامی در دوره معاصر پرداخته و از از سه راهبرد الف) عادی سازی یا چیزوارگی به وسیله بازنمایی برخی روایات، و چشم پوشی از روایت‌های دیگر برای طبیعی جلوه دادن وقایع اجتماعی و سیاسی آن دوران، ب) مشروعیت زدایی در همه مولفه‌ها ج) چندپارگی به وسیله مطلوبیت‌زدایی از برخی شخصیت‌های مهم سیاسی. با استفاده از این سه راهبرد، روایت‌های تاریخی در خدمت تقویت ایدئولوژی جمهوی اسلامی ایران بوده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که بهره‌مندی از متون و اسناد تاریخی در تحلیل نشانه‌شناسی می‌تواند ضمن افزودن بر غنای تحلیل و درک رمزگان ایدئولوژیک، ابزار مناسبی برای شناخت راهبردهای انتقال ایدئولوژی در مطالعه فیلم باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semiotic Analysis and Operation of Ideology in Historical Series: The Ccase of "Dar Chesme-e Baad”

نویسنده [English]

  • Shokufe Karimi
چکیده [English]

This article analyses An Iranian Historical TV series that called “Dar Cheshm-e Baad” (In the Eyes of The Wind) to explore operation of Ideology by semiotic analysis and historical review. Two main components in mentioned series are the institution of the press and, political figures in Iranian history. Signs and documents are compared based on theoretical synthesis between Hall’s construction of meaning and Thompson’s operation of Ideology. For this, the film watched more than 10 times and two main factors extracted as Press and Political actors. The signs of these Factors analyzed by Fisk’s semiotic analysis and they matched to competing narratives by historical documents. According to findings the film has been able to strengthen the ideology of the Islamic Republic of Iran by means of deleting, selecting and altering of historical statements by using three modes: a) Normalization through representing certain statements and ignoring other narratives to feature the social and political events of that time b) Legitimization upon the whole elements c) fragmentation through the destitution of some key political characters.Using This modes, historical narratives boost the Ideology of Islamic Republic of Iran. This study shows that using historical documents in semiotic analysis provides rich tool for studying the operation of Ideology in film analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sign
  • Representation
  • Ideology
  • Historical film series
  • Operation of Ideology
اسماعیلی، علیرضا )1380 ،)اسنادی‌از‌مطبوعات‌و‌احزاب‌دورة‌رضاشاه، تهران: سازمان چاپ و
انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی
2 .بهار، محمدتقی )1371 ،)تاریخ ‌مختصر ‌احزاب ‌سیاسی ‌ایران، چاپ چهارم، جلد اول، تهران:
امیرکبیر
3 .تامپسون، جان )1378 ،)ایدئولوژی‌و‌فرهنگ‌مدرن، ترجمة مسعود اوحدی. تهران: مؤسسة آیندة
پویان
4 .جهانبانی، اماناهللخان )1340 ،)خاطراتی‌از‌اوضاع‌قبل‌از‌کودتای‌1299 ،تهران: سالنامة دنیا.
5 .راودراد، اعظم و حسینیفر، آیدا )1392 ،)تحلیل بازنمایی ایدئولوژی در فیلمهای سهگانة اخراجی-
ها، مجلة‌جهانی‌رسانه، سال 8 ،شمارة 1 ،صص 114-138.
۶ .رزمجو، علیاکبر و پاپی صادقی، علی )1393 ،)بازنمایی قیام توابین در »مجموعة تلویزیونی
مختارنامه«، فصلنامة‌رادیو‌و‌تلویزیون، سال دهم، شمارة 22 ،ص-ص 157-19۶.
7 .زیباکالم، صادق )اسفند، 1395 ،)کتاب‌»رضاشاه«‌فرضیههای‌داییجان‌ناپلئونی‌درباره‌کودتا‌را‌
http://www.ibna.ir/fa/doc/longint/245534 :در دسترسی قابل. میبرد‌سوال‌زیر
8 .دنسترویل، ماژور )2537 ،)امپریالیسم ‌انگلیس‌در ‌ایران‌و ‌قفقاز، ترجمة حسین انصاری، تهران:
منوچهری.
جامعهشناسی‌هنر‌و‌ادبیات،‌دوره‌11‌،شماره‌دوم،‌پاییز‌و‌زمستان‌1398
18‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌
9 .ساعی، منصور )1389 ،)تلویزیون و هویت ملی؛ بازنمایی مؤلفههای هویت ملی در سریالهای
تاریخی درجة الف تلویزیونی در سه دهة بعد از انقالب اسالمی ایران. رسالة‌دکتری‌رشته‌علوم‌
ارتباطات‌اجتماعی، دانشگاه عالمه طباطبایی.
10 .سروی زرگر، محمد )1389 ،)بازنمایی‌در‌مطالعات‌فرهنگی، قابل دسترسی در:
http://www.hamshahritraining.ir/news-aspx3211
11 .ضابطی جهرمی، احمد )1393 ،)سینما و تاریخنگاری: گفتمان گونة فیلم تاریخی. دوفصلنامه‌
علمیـپژوهشی‌دانشکدة‌هنر، دوره 5 ،شمارة 9 ،صص 31-44.
12 .عطاردی، الهه )1394 ،)گفتگونویسی ‌در ‌سریالهای ‌تاریخی؛ ‌فنون ‌و ‌رویکردها، تهران: مرکز
پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما
13 .غنی، سیروس )1377 ،)برآمدن ‌رضا‌خان، ‌بر ‌افتادن ‌قاجار ‌و ‌نقش‌انگلیسیها، ترجمة حسن
کامشاد، تهران: نیلوفر
14 .فیسک، جان )1380 ،)فرهنگ تلویزیون، ترجمة مژگان برومند، فصلنامة‌ارغنون. شمارة 19 ،صص
.142-125
15 .گیلک، محمدعلی )1371 ،)تاریخ‌انقالب‌جنگل، رشت: گیلکان.
1۶ .مختاری، رضا )1394 ،)پهلوی‌اول‌از‌کودتا‌تا‌سقوط، جلد دوم، تهران: نشر کتاب پارسه
17 .مکی، حسین )1374 ،)تاریخ‌بیستسالة‌ایران، چاپ پنجم، جلد اول، تهران: انتشارات علمی
18 .مرتضوی امامی، سیدعلی )1390 ،)نگاهی بر نقش و عملکرد مطبوعات کشور در آستانة انقالب
اسالمی ایران، رسانه، سال 2 ،شمار، 3 ،صص 1-18.
19 .مستوفی، عبداهلل )1377 ،)تاریخ‌اجتماعی‌و ‌اداری‌دورة ‌قاجاریه ‌یا‌شرح‌زندگانی‌من، چاپ
چهارم، جلد سوم، تهران: انتشارات زوار
20 .ملکزاده، مهدی )1387 ،)تاریخ‌انقالب‌مشروطیت‌ایران، جلد دوم و پنجم. تهران: انتشارات سخن
21 .مخبر، عباس )1371 ،)سلسلة‌پهلوی‌و‌نیروهای‌مذهبی، تهران: طرح نو
22 .هیوارد، سوزان )1381 ،)مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی، ترجمة فتاح محمدی، زنجان: هزاره
سوم
23 .هدایت، مخبرالسلطنه )1374 ،)خاطرات‌و‌خطرات، تهران: انتشارات زوار.
24. Bartholeyns, Gil (2000), Representation of Past in Films: Between Historicity and
Authenticity, Diogenes,Vol.48, No.189, pp.32-47
25. https://doi.org/10.1177/039219210004818904 .
26. Ferguson, John; Collison, David, Power, David, Stevenson, Lorna (2009). Constructing
meaning in the service of power: An analysis of the typical modes of ideology in
accounting textbooks, Critical Perspectives on Accounting, No. 20, vol. 8, pp. 896-909.
نشانهشناسی‌راهبردهای‌انتقال‌ایدئولوژی‌در‌سریالهای‌تاریخی:‌...
19‌‌
27. Foshaugen, Edvard (2004). Thompson’s Modes of Operation of Ideology and Depth
Hermeneutics as Hermeneutical Tools: Ideology and the Sermon on the Mount, Acta
Theologica, Vol. 24, No. 1, pp. 186-200. DOI: 10.4314/actat.v24i1.5448.
28. Garrido-Vergare, Luis (2013). Elits, Political elits and social change in modern societies,
Revista de Sociologia, No.28, pp. 31-49. April. DOI: 10.5354/0716-632X.2013.30713
29. Hall, Stuart (1981). Cultural Studies: Two Paradigms. In Culture, Ideology and Social
Process: A Reader, ed. Tony Bennett, Graham Maritn, Colin Mercer and Janet Woollacott,
37-19 .London: Open University Press
30. Hall, Stuart (1997). The Work of Representation, In Cultural Representation and
Signifying Practice, London: Sage Publication.
31. Pettinicchio, David (2016). Elites, Policy, and Social Movements, in On the Cross Road of
Polity, Political Elites and Mobilization. Published online: 14 Dec 2016; 155-90.
32. 9- Mihelj, Sabina In and Stanyer, James (2019). Theorizing Media, Communication and
Social Change: Towards a Processual Approach, Media, Culture & Society, vol. 41, No.
4: DOI: https://doi.org/10.1177/0163443718810926