تحلیل زیبایی ‌شناسی پوسترهای سینمایی مرتضی ممیز براساس نظریه مولی-مولکولی فلیکس گتاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه هنر، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22059/jsal.2023.350807.666196

چکیده

هدف پژوهش: فلیکس گتاری در نظریه مولی-مولکولی خود، به ارتباط میان جامعه و افراد پرداخته که از منظر او این ارتباط خود به نوعی انقلاب منجر می­شود. گتاری که خود فیلسوفی پسامدرن، محسوب می­شود، به ساختارشکنی اعتقاد داشته و در نظریه رویزومی خود به حرکت­هایی با بی‌نهایت آغاز و پایان اشاره می­کند. در این گفتار تلاش شده با انتخاب پنج پوستر سینمایی از مرتضی ممیز، به تحلیل رویکرد مولی-مولکولی آن­ها و گفتمان حاکم دوران پرداخته ­شود. ممیز که خود هنرمندی ساختارشکن و جریان­ساز در ایران است، به خوبی این دیدگاه را در آثارش به معرض دید قرار داده ­است. پرسش اصلی در این پژوهش این است که این نظریه چگونه خود را در پوسترهای سینمایی ممیز نشان داده ­است؟ برای پاسخ به این سوال، باید به شرایط آن دوران جامعه و مردم پرداخت.
روش پژوهش: در این نوشتار با انتخاب پنج پوستر از آثار سینمایی ممیز به تحلیل آثار او پرداخته شده ­است. انتخاب پوستر، براساس شرایط ایران در آن دوران بوده و سعی بر آن بود که از دوران قبل از انقلاب اسلامی ایران، دوران جنگ تحمیلی عراق با ایران و هم­چنین دوران پس از جنگ، پوسترها انتخاب شود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتاب­خانه­ای می­باشد. در این پژوهش، تلاش بر معرفی تعدادی از مفاهیم گتاری ذیل نظریه مولی- مولکولی او بوده که تعدادی از این مفاهیم با همراهی ژیل دلوز مطرح گردیده ­است.
یافته­ها: با توجه به دیدگاه مولی-مولکولی گتاری، هنر بازتاب دهنده و آیینه جامعه و روان بوده؛ بنابراین خوانش این پوسترها براساس توجه به رویداد سال­های بیان­شده که از دوران قبل از انقلاب اسلامی ایران تا دوران سازندگی پس از انقلاب 1357 بوده را شامل می­شود. ساختارشکنی و عدم پیروی از قوانین طراحی پوستر در آثار پوستر سینمایی ممیز نمایان­گر بوده و در هر پنج پوستر ویژگی­هایش ذکر گشته­ است.
نتیجه­گیری: در این نوشتار پس از توصیف هر پنج پوستر براساس رخدادهای زمان و دیدگاه هنری مرتضی ممیز، قرابت نظریه مولی- مولکولی گتاری با آنان مورد تحلیل و بررسی قرارگرفت. پوسترهای منتخب امکان خوانش با دیدگاه مورد نظر را داشته و همگی بازتابی از دوران و خلاقیت ممیز بودند. نگارندگان سعی برآن داشتند که در این پوسترها مفاهیم دیگری از فلسفه گتاری و دلوز را مورد خوانش قرار دهند. در نهایت این مقاله نشان می­دهد که پوسترهای سینمایی مرتضی ممیز با رویکرد مولی-مولکولی گتاری مطابقت دارد. این پوسترها، علاوه بر تبلیغ فیلم و جذب مخاطب، آیینه­ای برای نمایش رویدادهای دوران خود و هم­بستگی میان آحاد مردم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the aesthetics of Morteza Momayez movie posters based on the mole-molecular concept of Felix Guattari

نویسندگان [English]

  • Hanane Yaghoubi 1
  • leila montazeri 2
1 PhD Student of Art Research, Faculty of Artistic Research, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of the Arts, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Methodology: This article employs a research methodology that involves the analysis of Morteza Momayez's works, specifically focusing on five posters from his cinematic portfolio. The selection of these posters was based on their relevance to the historical context of Iran, encompassing the periods preceding the Islamic Revolution, the imposed war between Iraq and Iran, and the post-war era. The research approach adopted is descriptive-analytical, utilizing library resources as the primary source of information. Furthermore, the study draws upon the conceptual framework of Gilles Deleuze, in collaboration with Guattari, particularly their molecular-molar theory. Within this theoretical framework, concepts such as the Rhizome, which symbolizes the interconnectedness of events, play a significant role. This research endeavors to explore and relate these concepts, including desire, Rhizome, deterritorialization, territorialization, molarity, and molecularity, to Morteza Momayez's movie posters. The selected movie posters for analysis include "The Mongols" (1973) by Parviz Kimiavi, "The Lodgers" (1987) by Dariush Mehrjui, "Mother" (1991) by Ali Hatami, "Oh Iran" (1990) by Nasser Taghvai, and "The Artist" (1993) by Mohsen Makhmalbaf.
Findings: From a molecular-molar perspective, Guattari's art serves as a reflection and mirror of society and the human psyche. Consequently, the interpretation of these posters necessitates an examination of the events that transpired during the specified years, spanning from the pre-Islamic Revolution era to the post-1978 revolution era of Iran's reconstruction. Morteza Momayez's movie poster works exhibit a deliberate deconstruction and departure from conventional design norms, which are evident in all five posters. In addition to capturing the essence of the films and their actors, Momayez paid meticulous attention to typography, size, and even adopted unconventional approaches to presenting the artists' names. Guattari's concept of "becoming," which elucidates collective transformation and dynamism, finds rich representation in Morteza Momayez's movie posters.
Conclusion: This article provides a comprehensive analysis of all five posters, considering the contextual events and Morteza Momayez's artistic perspective. The affinity between Guattari's molecular-molar theory and these posters was thoroughly explored and examined. Through the lens of Guattari and Gilles Deleuze's philosophical concepts, the authors sought to unravel additional layers of meaning embedded within these artworks, showcasing the creative prowess of Morteza Momayez. The analysis revealed that the movie poster for "The Mongols" (1973) exemplifies the concept of a "limbless body," while the poster for "The Lodgers" (1987) encompasses notions of "minority," "becoming," and "stratum." "Mother" (1991) portrays "territoriality" and a " limbless body" while "Oh Iran" (1990) exhibits the concept of "desire" and in "The Artist" (1993), several conceptual themes are discernible, including notions of "individuality," "abyss," and "tribal thought". Consequently, it is evident that Morteza Momayez's movie posters bear the molecular-molar roots of Pierre-Félix Guattari's theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morteza Momayez
  • Felix Guattari
  • Posters
  • Cinema
  • Mole
  • Molecular
الیوت، پل (1397). گتاری در قاب دیگر. ترجمه: ابراهیم لطفی فروشانی. تهران: موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
امرلینگ، جی (1400). نظریه برای تاریخ هنر. ترجمه: فریده آفرین. تهران: نشر حرفه هنرمند.
امید، جمال (1383). تاریخ سینمای ایران (1369-1358). تهران: روزنه.
امینی، احمد (1370). صد فیلم تاریخ سینمای ایران. تهران: انتشارات فیلم.
انصاری، مهدی (1400). هنر از دریچه نظریه. تهران: روزبهان.
پیتون، پال (1383). دلوز و امر سیاسی. ترجمه: محمود رافع. تهران: گام نو.
حسینی، سیدمجید (1392). تن­دال، تحول فرهنگ سیاسی سینمای پر مخاطب ایران «1390-1357».   تهران: رخ­داد نو.
دلوز، ژیل (1400). نام­های سیاست (بخش چندین سیاست). ترجمه امیر احمدی آریان. تهران: نشر بیدگل.
دلوز، ژیل و گتاری، فلیکس (1400). کافکا: به سوی ادبیات اقلیت. ترجمه: حسین نمکین. تهران: نشر بیدگل.
رفیع، مهدی (1395). سیاست عشق میان هنر و فلسفه. تهران: ققنوس.
صدر، حمیدرضا (1381). درآمدی بر تاریخ سیاسی سینمای ایران (1380-1280). تهران: نشر نی.
عکاشه، سمیر (1399). فلسفه زیست­شناسی.  ترجمه کاوه فیض­اللهی. تهران: فرهنگ نشر نو: آسیم.
کشمیرشکن، حمید (1393). کنکاشی در هنر معاصر ایران. موسسه فرهنگ پژوهشی چاپ و نشر نظر.
کلمن، فلیسیتی (1395). فیلسوفان سینما از مانستربرگ تا رانسیر. ترجمه مهرداد پارسا. تهران: انتشارات شوند.
گتاری، فلیکس (1399). اکوسوفیا: سه بوم­شناسی. ترجمه مهدی رفیع و حامد فولادوند. تهران: شما.
گتاری، فلیکس و نگری، آنتونیو (1399). فضاهای جدید آزادی، خطوط جدید اتحاد. مترجمان: ایمان گنجی و کیوان مهتدی. تهران: روزبهان.
ماراتی، پائولا (1395). ژیل دلوز سینما و فلسفه. ترجمه: فائزه جعفریان و مهرداد پارسا. تهران: انتشارات شوند.
یانگ، یوجین. ب؛ گنوسکو، گری و واتسن، جنل (1400). فرهنگ اصطلاحات دلوز و گتاری. ترجمه: مهدی رفیع. تهران: نشر نوشه.
Amini, A. (1991). One hundred films in the history of Iranian cinema. Tehran: Film pub. (in Persian)
Ansari, M. (2021). Art through the lens of Theory. Tehran: Roozbahan. (in Persian)
Colman, F. (2009). Film, Theory and Philosophy: The Key thinkers.Tehran: Shavand. (in Persian)
Deleuze, G. (2002). Many Politics in Dialogues. Translated by Amir Ahmadi Aryan. Tehran: Bidgol. (in Persian)
Deleuze, G & Guattari, F. (1986). Kafka: Toward a Minor Literature. Translated by Hosein Namakin. Tehran: Bidgol. (in Persian)
 Deleuze, G & Guattari, F. (1994). What is Philosophy?. Translated by Hugh Tomlinson and Graham Burchill, London: Verso.
Deleuze, G & Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus. Translated by Brian Massumi, London: Continum.
Elliot, P. (2012). Goattari reframed: interpreting key thinkers for the arts. Translated by Ebrahim Lotfi foroushan. Tehran: Matn. (in Persin)
Emerling, J. (2005). Theory For Art History. Translated by Farideh Afarin. Tehran: Herfeh Honarmand. (in Persia)
Guattari, F. (1989). The Three Ecologies. Translated by Mehdi Rafie & Hamed Fouladvand. Tehran: Shoma. (in Persian)
Guattari, F & Negri, A. (1990). New Spaces of Liberty, New Lines of Alliance. Translated by Iman Ganji & Keyvan Mohtadi. Tehran: Roozbahan. (in Persian)
Okasha, S. (2019). Philosophy of Biology. Translated by Kaveh Feyzollahi. Tehran: Nashre now. (in Persian)
Omid, J. (2004). History of Iranian Cinema: 1358-1369. Tehran: Rozaneh. (in Persian)
Patton. P. (2000). Deleuze and the Political. Translated by Mahmood Raafe. Tehran: Game now. (in Persian)
Rafie, M. (2016). The politics of love between love and philosophy. Tehran: Qoqnoos. (in Persian)
Sadr, H. (2002). An introduction to the political history of Iranian cinema: 1901-2001. Theran: Ney Pub. (in Persian)
Marrati. P. (2008). Gill Deleuze: Cinema and Philosophy. Translated by Faeze Jafarian & Mehrdad Parsa. Tehran: Shavand. (in Persian)
Young, E.b. & Genosko. G. & Watsan. J. (2013). The Deleuze and Guattari Dictionary. Translated by Mehdi Rafie. Tehran: Noosheh. (in Persian)
Keshmirshekan, H. (2014). An Introduction into Contemporary Iranian Art. Tehran: Nazar pub. (in Persian)