تبیین عاملیت و ساختار در گبه ها و قالیچه های شیری قشقایی براساس نظریه ساخت یابی گیدنز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه اراک، دانشکدۀ هنر، گروه آموزشی فرش

چکیده

دست‌بافته‌های عشایری و جامعه‌شناسی، از جمله گفتمان‌های مطلوب در ساحت میان‌رشته‌ای است که از ظرفیت قابل قبولی در گفتمان‌سازی هنرهای بومی و قومی و دست‌یابی به معرفت آفرینندگان کُنش‌گر این بافته‌ها، اجتماع و بستر فرهنگی که چنین آثاری در آن‌ها خلق شده‌است، برخوردارند. در این مقاله، گبه‌ها و قالیچه‌های شیری ایل قشقایی از منظر جامعه‌شناسی گیدنز و در قالب نظریه ساخت‌یابی با محوریت گزاره‌های"ساختار و عاملیت"، مورد مطالعه، بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت. منظور از ساختار، بُعد فنی دست‌بافته یعنی نوع و فن بافت و چگونگی شکل‌گیری بافته‌ها و نقوش آن‌هاست که در جایگاه ساختار اجتماعی قرار گرفته است. پرسش مطرح در این بافته‌ها، این است که ساختار(قواعد و منابع) بافت با چه ساز و کاری موجب ماندگاری گبه‌ها و قالیچه‌های شیری و تداوم عملکرد آن‌ها شده است؟. از این‌رو، هدف این پژوهش، بررسی مؤلفه‌ها و عاملیت‌های مؤثر در ساخت(بافت)، شُهرت و قدرت نمادین گبه‌ها و قالیچه‌های شیری قشقایی است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که مؤلفه-های گونه‌گون از جمله ساختار و فنون بافندگی، به‌عنوان عاملیت‌ها در شُهرت و ارزش‌مداری این بافته‌ها نقش اساسی دارد. هم-چنین بر مبنای این نظریه، در فرآیند بافت و تولید دست‌بافته‌ها، نه‌تنها بافندگان به‌عنوان کنش‌گر و عامل انسانی، بلکه عاملیت‌های دیگری نیز هم‌چون حضور رنگ‌های طبیعی و نقوش تجریدی و انتزاعی، ویژگی ذهنی‌بافی و بداهه‌بافی نیز، در به‌وجود آمدن ساخت(بافته)، مشارکت دارند. این پژوهش کیفی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. شیوه گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of functionality and structure in Gabbehs and Qashqai lion rugs based on Giddens's theory of construction

نویسنده [English]

  • Mohammad Afrough
assistanc of arak university
چکیده [English]

Nomads of hand weavs and Sociology is one of the desirable discourses in the interdisciplinary field that has an acceptable capacity in creating a discourse of indigenous and ethnic arts and gaining knowledge of the active creators of these weaves, community and the cultural context in which such works are produced. in this article, gabbehs and qashqai lion will be studied, analyzed and analyzed from the perspective of giddens sociology and construction theory with the focus on the propositions of "structure and agency". the meaning of structure is the technical dimension of weaving, ie the type and technique of weaving and how the weaves and their patterns are formed, which is in the position of social structure. the question in these weaves is that the structure (rules and sources) of the texture by what mechanism has caused the persistence gabbegs and qashqai lion rugs continuation of their function? therefore, the purpose of this study is to investigate the components and effective factors in making (weaving), fame and symbolic power of Qashqai lion rugs and gabbehs. the findings of this study indicate that various components such as weaving structure and technique, as agents, play an essential role in the reputation and value of these weaves. also based on this theory, in the process of weaving and weaving production, not only weavers as actors and human agents,but other factors, such as natural colors and abstract motifs, the "mental weaving" and "improvisation" features, also contribute to the creation of weaving. this is a qualitative research and descriptive-analytical research method. The method of data collection is library.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Giddens
  • construction
  • agency
  • qashqai
  • gabbeh
  • . rug
  1. ابراهیمی ناغانی، حسین (1388). پژوهشی پیرامون نمد و نمدمالی چهارمحال و بختیاری با تحلیلی بر ظرفیت‌های خاص و تغییر در کارکرد نمد. ماه هنر، 138: 72-81.
  2. افروغ، محمد (1400). گبه‌ها: نقاشی‌های بافته‌شده در عشایر، بررسی فرایند بافت، تحلیل و تطبیق گبه‌های قدیم و جدید با نقاشی مدرن. رج‌شمار، 2، 139-157.
  3. افروغ، محمد و قشقایی‌فر، فتحعلی (1397). پژوهشی در انواع فنون بافت دست‌بافته‌های قشقایی. دانش‌های بومی ایران، 10، 151-185.
  4. ایزدی جیران، اصغر (1394). بازار ورنی: زندگی‌نامۀ اجتماعی دست‌بافته‌هایی از لومه دره تا تهران. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 1، 41-61.
  5. پرهام، سیروس (1375). شاهکارهای فرش‌بافی فارس. تهران: سروش.
  6. پشوتنی‌زاده، آزاده (1394). گاه‌های آفرینشی در برخی از فرش‌های شیری فارس. گلجام، 27، 55-76.
  7. پیربابائی، محمدتقی و ایران‌شاهی، رحیم (1400). تحلیلی تاریخی بر نقش فرهنگ وقف و کارکرد آن در ساخت‌یابی شهر تبریز با تأکید بر آراء گیدنز. مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 55، 223-248.
  8. پیرسون، کریستوفر (1384). معنای مدرنیت: گفت‌وگوی پیرسون کریستوفر با آنتونی گیدنز. ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی. تهران: کویر.
  9. تناولی، پرویز (1383). گبه: هنر زیر پا. تهران: فرهنگسرای یساولی.
  10. ریترز، جورج (1377). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. چاپ سوم. تهران: علمی.
  11. ژیمنز، مارک (1390). زیبایی‌شناسی چیست. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
  12. صدیقی، بهرنگ (1389). تئوری ساخت‌یابی آنتونی گیدنز: پیامدهای تئوریک و روش‌شناختی و کاربرد عملی آن در جامعه‌شناسی. پژوهش اجتماعی، 9، 149-167.
  13. کسل، فلیپ (1383). چکیدۀ آثار آنتونی گیدنز. ترجمۀ حسن قاضیان. چاپ دوم. تهران: ققنوس.
  14. کوماراسوآمی، آناندا (1384). استحالۀ طبیعت در هنر. ترجمۀ صالح طباطبایی. تهران: فرهنگستان هنر.
  15. لینچ، کوین (1374). سیمای شهر. ترجمۀ منوچهر مزینی. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران.
  16. پارکر، جان (1386). ساخت‌یابی. ترجمۀ حسین قاضیان. تهران: نشرنی.
  17. مدقق، محمدداوود و حاجی‌حیدری، حامد (1394). روش‌شناسی انتقادی عاملیت و ساختار در اندیشۀ گیدنز از منظر حکمت متعالیه. معرفت فرهنگی-اجتماعی، 3، 1-11.
  18. مقدس، علی‌اصغر و قدرتی، حسین (1383). نظریۀ ساختاری‌شدن آنتونی گیدنز و مبانی روش‌شناختی آن. علوم اجتماعی، 4، 1-31.
  19. نرسیسیانس، امیلیا (1390). تأثیر تجارت بر توسعۀ هنر نقاشی جلفای اصفهان در عصر صفوی. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 2، 55-73.
  20. نصیری، محمدجواد (1374). سیری در هنر قالی‌بافی ایران. تهران: نشر مؤلف.
  21. وودوارد، ایان (1397). فهم فرهنگ مادی. ترجمۀ شایسته مدنی لواسانی. تهران: لوگوس.
  22. وولف، هانس (1372). صنایع‌دستی کهن ایران. ترجمۀ سیروس ابراهیم‌زاد. تهران: آموزش و انقلاب اسلامی.
  23. یساولی، جواد (1374). قالی‌ها و قالیچه‌های ایران. تهران: نشر فرهنگسرا (یساولی).
  24. زارع، ایمان و غلامی جمکرانی، رضا (1398). تئوری ساخت‌یابی آنتونی گیدنز و نقش آن در تعیین مدل پاسخگویی سازمانی در نظام حسابداری. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 30، 41-57.
  25. شویره، کریستین و فونتن، اولیویه (1385). واژگان بوردیو. ترجمۀ مرتضی کتبی. تهران: نشرنی.
  26. کلهون، کریک (1387). تئوری جامعه‌شناسی آنتونی گیدنز. ترجمۀ جمال محمدی. تهران: نشرنی.
  27. کرایب، یان (1378). تئوری اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: آگاه.
  28. استونز، راب (1381). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی. ترجمۀ مهرداد میردامادی. تهران: مرکز.
  29. کوهن، ایراجی (1379). آنتونی گیدنز در متفکران بزرگ جامعه‌شناسی. ترجمۀ مهرداد میردامادی. تهران: مرکز.
  30. کوهن، ایراجی (1388). آنتونی گیدنز در متفکران بزرگ جامعه‌شناسی. ترجمۀ مهرداد میردامادی، تهران: مرکز.
  31. ساداتی، ناصر و مهرمحمدی محمود (1394). نمادبودگی اثر هنری: تبیین نظریۀ نمادپردازی سوزان لنگر. کیمیای هنر، 16، 33-42.
  32. همایون‌پور، پرویز (1383). جیران: زن عشایری و چنته. تهران: چشمه.
  33. Dilley A. U. (1931). Oriental rugs and carpets. New York/ London (revised edition by M.S.Dimand 1959).
  34. Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures, New York: Basic Books.
  35. Giddens, A. (1984). The constitution of society; Outline of the theory of structuration, Cambridge, Polity Press.
  36. Giddens, A. (1984). The constitution of society. Berkeley, C.A: University of California Press.
  37. Giddens, A. (1981). A contemporary critique of historical materialism. Vol. 1, Power, property and the state, London, Macmillan.
  38. Tucker, K. H. (1998). Anthony Giddens and modern social theory, London: Sage Publication.
  39. Turner, J. H. (2003). The structure of sociological theory. United States: Wadsworth.