بررسی دیوارنگاره های بوم پارچۀ ایران با تکیه بر بازخوانی ویژگی های هویتی آن در حوزۀ هنر نقاشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و استادیار، دانشکدۀ حفاظت آثار فرهنگی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

برای شناخت هنر نقاشی در جامعۀ ایرانی بهتر است از زوایای مختلف به این آثار نگاه شود تا همۀ ارزش‌های آن مورد مطالعه قرار گیرد. در این حوزه، به دیوارنگاره‌های ‌بوم‌پارچه(که تلفیقی از نقاشی روی کرباس و دیوارنگاره است) کمتر توجّه شده و به عنوان یک اثر تاریخی با ویژگی‌های منحصر به فرد، کمتر مورد مطالعه بوده که این کم توجّهی باعث اتخاذ تصمیم های نادرست و همچنین تنوع روش‌های برخورد در حوزۀ حفاظت از دیوارنگاره‌های ‌بوم‌پارچه شده است و در ادامه باعث از بین رفتن بخش‌هایی از ارزش‌های نهفته در این‌گونه از نقاشی شده است. در این راستا، هدف از این پژوهش: دستیابی به معیارهای شناسایی و همچنین شناخت دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه از نظر ساختمان، شیوۀ اجرا و عوامل ترغیب کننده به استفاده از این شیوه است. از نظر هدف، نوع پژوهش پیش‌رو یک تحقیق کاربردی-توسعه‌ای است و همچنین از نظر روش، تحقیق حاضر یک تحقیق کیفی است که روش یافته‌اندوزی با استناد به منابع مکتوب، انجام مصاحبه و همچنین مطالعات و بررسی‌های میدانی بوده است که در ادامه مورد تحلیل قرار گرفته است. در نتیجۀ مطالعات، معیارهایی برای شناسایی و همچنین شناخت دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه از نظر ساختمان و شیوۀ اجرا، عوامل ترغیب کننده به استفاده از این شیوه معرفی شده است. برای تکمیل بخش تئوری، با تکیه بر یافته‌های تحقیق، آثاری از دیوارنگارۀ بوم‌پارچه برای اولین بار در ایران مورد شناسایی و معرفی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of Canvas-Marouflaged Murals in Iran with emphasis on reading out the properties of their identity

نویسنده [English]

  • yaser hamzavi
Assistant Professor, Faculty of Cultural Materials Conservation, Tabriz Islamic Art University
چکیده [English]

In the field of conservation (recognition, restoration, display, maintenance, preservation and bringing values), Canvas-Marouflaged Murals have not been given special attention and these artworks have not been studied separately as a historical artwork with unique characteristics, and the information about these works has been neglected. This negligence has led to wrong decisions and different approaches in the conservation of canvas-marouflaged wall paintings, which consequently resulted in the destruction of some latent values. Due to the existing problems in the conservation of canvas- marouflaged wall paintings, this paper deals with the replication of canvas- marouflaged wall paintings, the way of creation, identification and recognition of canvas- marouflaged wall paintings. This research is applied and in terms of method, it is qualitative. The data is collected through field and library studies and interview, which is used as a comparative-analytical method in the following. As a result of the studies, the criteria for identifying and recognizing the canvas-marouflage murals in terms of construction and method of implementation, the factors that promoted the use of this method in the past were presented. In order to complete the theoretical part of this research, the number of canvas marouflaged wall paintings created for the first time in Iran was identified and presented based on the 
the research results.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Canvas-Marouflaged Murals
  • Painting
  • Technology
  • Value

مراجع

  1. آژند، یعقوب (1386). نقاشان دورۀ قاجار، گلستان هنر، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، 9، 74-81.
  2. اثنی‌عشری، نفیسه (1397). واکاوی بسترهای اجتماعی مؤثر بر اقدامات نوگرایانۀ صنیع‌الملک (پدر گرافیک مطبوعاتی ایران). جامعه‌شناسی هنر ادبیات، 10(2)، 115-143.
  3. اسکارچیا، جان روبرتو (1384). هنر صفوی، زند و قاجار. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: مولی.
  4. اصلانی، حسام (1391). فن‌شناسی آرایه‌های‌گچی در معماری ایران دوران اسلامی. رسالۀ دکتری مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی. دانشکدۀ مرمت. دانشگاه هنر اصفهان.
  5. الکساندر، ویکتوریا دی (1400). جامعه‌شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر. ترجمة اعظم راودراد. چاپ چهارم. تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
  6. الئاریوس، آدام (1363). سفرنامۀ آدام الئاریوس (بخش ایران). ترجمۀ احمد بهپور. تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
  7. امیر معزی سمرقندی (قرن ششم ه.ق). دیوان کامل امیر معزی. تصحیح ناصر حیری (1362). تهران: مرزبان.
  8. ایروانی، محمود و خداپناهی، کریم (1385). روان‌شناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
  9. باستید، رژه (1374). هنر و جامعه. ترجمة غفار حسینی. تهران: توس.
  10. برندی، چزاره (1388). نظریه‌های مرمت (تئوری مرمت). ترجمۀ پیروز حناچی. تهران: دانشگاه تهران.
  11. بوردیو، پیر (1390). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: ثالث.
  12. پاکباز، رویین (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
  13. پوپ، آرتور آپهام و فیلیس اکرمن (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. گروه مترجمان. جلد سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
  14. تاورنیه، ژان باتیست (1336). سفرنامۀ تاورنیه. ترجمۀ ابوتراب نوری. تصحیح حمید شیرانی. چاپ دوم. تهران: کتابخانۀ سنایی.
  15. ترکاشوند، نازبانو (1388). اثر هنری و رویکرد بازتاب در جامعه‌شناسی هنر: مطالعة موردی: نگارۀ بهرام گور در قصر هفت‌گنبد (813 ق). هنرهای-تجسمی (هنرهای زیبا)، 4، 25-32.
  16. جباری‌راد، حمید (1387). کمال‌الملک استاد استادان در مدرسۀ صنایع مستظرفه، هنر و معماری. رشد آموزش هنر، 13، 32-41.
  17. جمالزاده، محمدعلی (1344). کمال‌الملک، مجلۀ هنر و مردم، 35، 6-19.
  18. جنسن، چارلز (1384). تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی. ترجمۀ بتی آواکیان. تهران: سمت.
  19. حدادی، محمد و محمدی آچاچلویی، محسن (1392). بررسی اسناد تعمیرات تابلوهای کاخ گلستان، صاحبقرانیه و فرح‌آباد. فصلنامۀ گنجینۀ اسناد، 23(1)، 8-99.
  20. حمزوی، یاسر، احمدی، حسین و وطن‌دوست، رسول (1394). بررسی تاریخی و فنی دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه در کلیساهای ایران (مطالعۀ موردی: کلیسای وانک اصفهان، کلیسای مریم اصفهان و کلیسای مریم تبریز). پژوهش‌های ایران‌شناسی، 5(2)، 17-32.
  21. حمزوی، یاسر، وطن‌دوست، رسول، و احمدی، حسین (1395). بررسی و شناخت ماهیت دیوارنگاره‌های بوم‌پارچه به‌عنوان شیوه‌ای خاص از آرایه‌های معماری اسلامی ایران. پژوهش‌های معماری اسلامی، 4(13)، 130-148.
  22. حمزوی، یاسر، وطن‌دوست، رسول و احمدی، حسین (1396). مطالعۀ دیوارنگاره‌های‌بوم‌پارچۀ دورۀ اسلامی در ایران و منتخبی از آثار کشورهای اروپایی. پژوهش هنر، 7(13)، 43-57.
  23. دلاواله، پیترو (1390). سفرنامۀ پیترو دلاواله. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.
  24. دیویس، دنی، هفریچر، جاکوبز، روبرتز، سیمون (1388). تاریخ هنر جنسون. ترجمۀ فرزان سجودی و دیگران. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
  25. ذکاء، یحیی (1382). زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک: ابوالحسن غفاری (283-1229 ق). ویرایش و تدوین: سیروس پرهام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، سازمان میرراث فرهنگی کشور.
  26. ذکاء، یحیی (1342الف). ایوان تخت مرمر. مجلۀ هنر و مردم، 7، 27-35.
  27. ذکاء، یحیی (1342ب). میرزا ابوالحسن‌خان صنیع‌الملک غفاری: مؤسس نخستین هنرستان نقاشی در ایران. مجلۀ هنر و مردم، 11، 16-33.
  28. ات‍ی‍ن‍گ‍ه‍اوزن،‌ ری‍چ‍ارد، ی‍ارش‍اطر، اح‍س‍ان‌ (1379). اوج‌های درخشان هنر ایران. ترجمۀ هرمز عبدالهی و روئین پاکباز. تهران: آگاه.
  29. رستمی، محبوبه (1389). موزۀ پارس: عمارت کلاه‌فرنگی. کرج: سردبیر.
  30. زکی محمدحسن (1366). تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام. ترجمۀ محمدعلی خلیلی. چاپ سوم. تهران: اقبال.
  31. سلیمانی، پروین و شیشه‌بری، طاهره (1396). شناسایی مواد دیوارنگارۀ بوم‌پارچه با تکیه‌گاه کاغذی مسجد ملا اسماعیل یزد. پژوهۀ باستان‌سنجی، 3(1)، 65-76.
  32. شاردن، جان (1379). سفرنامۀ شاردن. ترجمۀ حسین عریضی. اصفهان: گلها.
  33. طالبیان، محمدحسن (1384). نقش مفهوم اصالت در حفاظت محوطه‌های میراث جهانی (تجاربی از دورانتاش برای حفاظت مبتنی بر اصالت). پایان‌نامۀ دورۀ دکتری. دانشگاه تهران.
  34. عبدی‌بیگ شیرازی و خواجه زین‌العابدین علی (1974). دوحه‌الازهار. تصحیح: علی مینایی تبریزی و ابوالفضل رحیموف. مسکو: دانش.
  35. عرب، سمیرا (1386). نگاهی به تأثیر نقاشی اروپایی در ایران، به مناسبت نمایشگاه مروری بر نقاشی دورۀ افشاریه، زندیه و قاجاریه در فرهنگستان هنر. رشد آموزش هنر، 9، 20-27.
  36. عمادی، محمدرضا (1385). عوامل تأثیرپذیری دیوارنگاره‌های سنتی از شیوۀ اروپایی در بناهای تاریخی شهر اصفهان. مجلۀ علمی-پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، 2(44-45)، 165-181.
  37. فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1381). شاهنامۀ فردوسی. تصحیح سعید حمیدیان. تهران: قطره.
  38. فلسفی، نصراله (1371). زندگانی شاه‌عباس اول. چاپ پنجم. تهران: انتشارات علمی.
  39. قاسمی سیچانی، مریم، معماریان، غلامحسین (1389). گونه‌شناسی خانۀ دورۀ قاجار در اصفهان. نشریۀ هویت شهر، 5(7)، 87-94.
  40. قاضیها، فاطمه (1391). نقاشی‌های ناصرالدین‌شاه. بخارا، 89-90، 453-468.
  41. کالینسون، دایانه (1388). تجربة زیباشناختی. ترجمة فریده فرنودفر. تهران: فرهنگستان هنر.
  42. کریمی، علی (1342). مینیاتور ایرانی. هنر و مردم، 7، 40-42.
  43. کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامۀ کمپفر. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. چاپ سوم. تهران: خوارزمی.
  44. کمره‌ای، محمدرضا (1389). تاریخ هنر نقاشی ایران. تهران: مشق هنر.
  45. گری، بازیل (1369). نقاشی ایران. ترجمۀ عربعلی‌شروه. تهران: عصر جدید.
  46. محمدی، محسن، محمدی، محمد، خواجه‌پور، منصور (1392). بازشناسی و حفاظت ارزش‌های موجود در اثر تاریخی قبۀ سبز کرمان. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 12، 79-88.
  47. مکی‌نژاد، مهدی (1388). تاریخ هنر ایران در دورۀ اسلامی: تزئینات معماری. چاپ دوم. تهران: سمت.
  48. منشی قمی، قاضی میراحمد بن شرف‌الدین (1366). گلستان هنر. تصحیح احمد سهیلی خوانساری. چاپ سوم. تهران: کتابخانۀ منوچهری.
  49. مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1381). هنر اسلامی در چالش با مفاهیم معاصر و افق‌های جدید. هنرهای زیبا، 12، 23-32.
  50. ــــــــــــــــــــ (1399). رویکردی جامعه‌شناختی به رسالت هنرمند متعهد، نمونۀ مطالعاتی: نقاشی‌های نهضت بیداری اسلامی. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 12(2)، 199-220.
  51. نرسیسیانس، امیلیا (1390). تأثیر تجارت بر توسعۀ هنر نقاشی جلفای اصفهان در عصر صفوی. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 3(2)، 55-73.
  52. نوروزی، نسترن (1396). خوانش جامعه‌شناختی مضامین کاشی‌های تکیۀ معاون‌الملک. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 9(2)، 213-252.
  53. وطن‌دوست، رسول، فرهنگ، مظفر، شایگان‎فر، نادر، طباطبایی، زهره (1393). مقایسۀ رویکردهای حفاظت و نسبت آن‌ها با خوانش و درک اثر هنری. مرمت و معماری ایران، 4(7)، 29-40.
  54. ویور، مارتین. ای. (1356). بررسی مقدماتی دربارۀ مسائل حفاظتی پنج بنای تاریخی ایران (بقعۀ شیخ صفی اردبیلی، مسجد جامع قروه، مسجد وکیل شیراز، مسجد خان شیراز، مسجد نو شیراز). ترجمۀ کرامت‌اله افسر. تهران: سازمان حفاظت آثار باستانی ایران.
  55. هوسپیان، شاهن (1386). معماری کلیساهای اصفهان. فصلنامۀ فرهنگی پیمان، 10(40).
  56. یگانه، سیروس، سیدین، سید محمدرضا (1391). بررسی نظریه‌های معاصر جامعه‌شناسی دربارۀ ذوق هنری و لایه‌بندی اجتماعی و سنجش مصرف موسیقی دانشجویان دانشگاه‌های تهران. نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، 5، 113-127.
  57. یوسفی، رسول، زارع خلیلی، فتح‌الله (1397). عوامل اجتماعی مؤثر بر ادراک زیبایی‌شناختی هنر (مطالعۀ موردی: دو دانشکدۀ دانشگاه شیراز در سال 1397). جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 10(2)، 143-171.
  58. Blair, S. S. (1987). The Epigraphic Program f the Tomb of Uljaytu at Sultaniyya: Meaning in Mongol Architecture. Islamic Art, 2, 43-96.
  59. Boston public library (2014). The Sargent Murals at the Boston Public Library(History, Interpretation, Restoration), http://sargentmurals.bpl.org/site/index.html, 30/10/2014
  60. Brandi, C. (2005). Theory of Restoration. Giuseppe Basile, Rom: Institute Centrale Pre IL Restauro.
  61. Carswell, J. (1968). New Julfa The Armenian Churches and Other Buildings. Clarendon Pres Oxford.
  62. Eikema Hommes, M. V., & Speleers, L. (2011). Nine Muses in the Oranjezaal: the painting methods of Caesar van Everdingen and Jan Lievens confronted. Studying old master Paintings Technology and Practice, Archetype Publication Ltd in association with the national Gallery, London, pp. 157-164.
  63. Fort, R., Alvarez, B., Lopez, M., & Mingarro, F. (2004). The efficiency of urban remodeling in reducing the effects of atmospheric Poiiution on monuments. Air Pollution and Cultural Heritage, London: Taylor & Francis Group.
  64. Frame, K., & Lees, S. J. (2007). Mural paintings within the Historic Royal Palaces: our approach to their continuous care. All Manner of Murals: The History, Techniques and Conservation of Secular Wall Paintings, Archetype Publications, English Heritage, the Institute of Conservation, London. PP: 69-78.
  65. Froysaker, T., Liu, M., & Ford, T. (2011). Backing Munch - past and present attachments of Edvard Munch's monumental Aula paintings to rigid supports. In: Zeitschrift für Kunsttechnologie und Konservierung, 2, 257-272.
  66. Gans, H. J. (1999). Popular culture and high culture. Basic books, New York.
  67. Gombrich, E. H (1971). The Story of Art. New York: Phaidon Publishers INC.
  68. Hartt, F. (1989). Art: A History of painting sculpture architecture (3rd). NewYork, published by Harry N. Abrams, Incorporated.
  69. ICOMOS (2003). Principles for the preservation and conservation/restoration of wall paintings, 5th and final draft for adoption at the ICOMOS General Assembly, Victoria Falls.
  70. Ilchman, F. (2014). Jacopo Tintoretto in Process: The Making of a Venetian Master, 1540-1560. the Graduate School of Arts and Sciences, Columbia University.
  71. Irvine, M. (2011). The Work on the Street: Street Art and Visual Culture. Chapter in The Handbook of Visual Culture, ed. Barry Sandy well and Ian Heywood. London and New York: Berg.
  72. McKay, M. J. (2002). National Soul: Canadian Mural Painting 1860s-1930s. Canada: McGill-Queen's Press – MQUP.
  73. Mengshoel, K., Liu, M., & Froysaker, T. (2012). Shocking a mock-up: recreating the damages and historical treatments found in Edvard Munch`s monumental Aula painting to test materials and procedure for marouflaging a marouflage. In artists footsteps: the reconstruction of pigments and paintings: studies in honour of Renate Wouldhuysen-Keller, Archetype Publications Ltd, London: pp 129-140.
  74. Niell, P. (2014). Neoclassical architecture in Spanish colonial America: a negotiated modernity. History Compass, 12(3), 252-262.
  75. Safavi, H. (2013). A Hermeneutic Approach to the Tomb Tower of Sheikh Safi al-Din Ardabili’s Shrine Ensemble and Khānqāh. Journal of Transcendent Philosophy, Editor Seyed G. Safavi SOAS, University of London, London Academy of Iranian Studies, UK, pp. 7- 32.
  76. Teri, H., Kate, O., & Gianfranco, P. (1997). Puvis de Chavanness allegorical murals in the Boston public library: history, technique and conservation.
  77. Veliz, Z. (1998). The Restoration of Painting in the Spanish Royal Collections, 1734-1820. Studies in the Painting Restoration, Proceedings of a symposium held in London, 1996, London: Archetype Publications Ltd, P: 43-62.
  78. Vidmar, P. (2012). I Turchi Al Solito Crudeli: Images of Paolo Erizzo and the Venetian Heroines Anna Erizzo and Belisandra Maraviglia in Historiagraphy and the Visual Arts. Annales, Ser, Hist, Social, 22(2), 367-384.
  79. Wolohojian, S., & Ahinci, A. (2003). A Private Passion: 19th century Paintings and Drawings from the Grenville L. Winthop Collection, Harvard University. New York: Metropolitan Museum of Art.
جامعه شناسی هنر و ادبیات
دوره 13، شماره 2
دوره سیزدهم، شماره دوم. پاییز و زمستان ۱۴۰۰
اسفند 1400
صفحه 39-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار