رویکردی جامعه‌شناختی به رسالت هنرمند متعهد؛ نمونه مطالعاتی: نقاشی‌های نهضت بیداری اسلامی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی سمنان، سمنان، ایران

چکیده

رسالت هنرمند و نقش هنر در جامعه، از پرسش­های همیشگی هنر به‌شمار می­آید که از گذشته‌های دور در میان اندیشمندان موضوع بحث بوده است. در یک سوی این ماجرا نظریة هنر برای هنر قرار دارد و در سوی دیگر این طیف، نظریة هنر مفید یا کارکرد اجتماعی جای دارد. در تمامی این چالش‌ها، نقش هنر در جامعه و رسالت هنرمند مورد سؤال بوده است. سؤال پژوهش آن است که چه تفاوت‌هایی میان برداشت مخاطب عام و مخاطب خاص از مفهوم زیبایی اثر هنری وجود دارد؟ نمونه مطالعاتی پژوهش شامل 10 نمونه است که از میان آثار نقاشی‌های نهضت بیداری اسلامی انتخاب شده‌اند. افراد شرکت‌کننده در آزمون در دو گروه دسته‌بندی شدند: 1- مخاطب خاص: هنرمندان حرفه‌ای فعال در خلق آثار هنری و دوستداران حرفه‌ای هنر و 2- مخاطب عام: علاقه‌مندان عمومی به آثار نهضت بیداری اسلامی. در این آزمون، از روش آلفای کرونباخ برای محاسبة قابلیت اعتماد استفاده شده است. در این حالت، هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری و پرسشنامه طراحی شده مورد نظر است. برای محاسبة ضریب آلفای کرونباخ، ابتدا واریانس نمره‌های هر یک از سؤال‌های پرسشنامه و سپس واریانس کل محاسبه شده است. بر اساس فرمول مربوط، مقدار ضریب آلفا محاسبه می‌شود. در آزمون 404 پرسش‌شونده، در گروه نخست 173 نفر؛ و در گروه دوم 231 نفر شرکت کرده‌اند. نتایج پژوهش تأکید دارد که همان‌طور که انس با مردم و توجه ویژه به جایگاه هنرمند و رسالت فرهنگی و اجتماعی او، رمز پایایی و ماندگاری هنر اسلامی بوده است. هنرمند متعهد برای ایفای رسالت اجتماعی خود، لازم است ضمن رعایت مفاهیم، اصول و ارزش‌های هنری، آثاری قابل درک برای مخاطب عام طراحی و تولید  کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Approach to Mission of Committed Artist; Case Study: Painting of Islamic Awakening Movement

نویسنده [English]

  • Gholam Hossein Mahdavinejad
Semnan University of Medical Sciences, Semnan, Iran
چکیده [English]

The mission of the artist and the role of art in society is one of the constant questions of art that has been discussed among academicians since beginning of the contemporary art history. The spectrum begins with the art for art sake theory and continues to the l’art utile theory. The research question is what are the differences between the general and special audience perceptions of the concept of the beauty of artwork? The case study includes 10 samples that have been selected from the paintings of the Islamic Awakening Movement. Participants in the test were divided into two groups: 1- Special audience: The professional artists and and the professional art lovers. 2- General audience: Public interested in the works of the Islamic Awakening Movement. In this test, Cronbach's alpha method is used to calculate reliability. The population includes 404 participants including 173 participants in the first group; and 231 participants in the second group. The results of the research emphasize that just as friendship with people and special attention to the status of the artist and his cultural and social mission has been the key to the eternity and permanence of Islamic art. In order to fulfill its social mission, a committed artist needs to design and produce works that are comprehensible to the general public while observing artistic concepts, principles and values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic art
  • art for the art sake
  • special audience
  • general audience
  • eternity

مراجع

  1. قرآن مجید
  2. احتشامی، مهناز، مظفر، فرهنگ،  امین پور، احمد، و اخوت، احمدرضا (1397). «مهارت‌های تفکر هنرمند»،ارتقای حسن‌بینی با بهره‌مندی از آیات قرآن».  قبسات. تابستان 1397، 23(88)، صص 151 – 173. لینک دسترسی:

http://qabasat.iict.ac.ir/article_32398_197d0360174d47a8f5a41bd21be91a7b.pdf 2020-08-24

  1. اژدری، میلاد (1396). «رسیدن به حس وحدت، ماندگاری و جاودانگی در معماری  با بهره گیری از عناصر تأثیر‌گذار معماری اسلامی». مطالعات مهندسی. 1396(33)، صص 181-210. لینک دسترسی: (http://journals.police.ir/article_13301.html) (2020-11-01).
  2. اکرمی، میرجلیل، و عابدی، محمدرضا (1387). «نقد و تحلیل نظریه «هنر برای هنر» از منظر تفکر دینی و توحیدی». نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان).  زمستان 1387، 24، صص 1-24. لینک دسترسی: (2020-10-18) (https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=92485)
  3. پهلوان، چنگیز (1378). فرهنگ شناسی، چاپ اول، تهران: انتشارات پیام امروز.
  4. پورمند، فاطمه (1396). «افق بیناذهنی هنرمند و مخاطب در هنر تعاملی معاصر (با نگاهی به پروژه تعاملی کتابخانه قلب)». مبانی نظری هنرهای تجسمی. بهار و تابستان 1396، 3، صص 61-76. لینک دسترسی: (https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=462713) (2020-09-04)
  5. تولستوی، لئو (1394). هنر چیست؟. ترجمة کاوه دهگان. تهران: امیرکبیر.
  6. حکیمی، محمدرضا (1389). ادبیات و تعهد در اسلام: بحث و نمونه. چاپ پانزدهم،  تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  7. رازی زاده، علی (1397). «نقش هنر و جایگاه هنرمند در شهر خدای آگوستین».معرفت ادیان. پاییز 1397، 9(4)، صص 79 – 92. لینک دسترسی:

(https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=497899) (2020-11-01)

  1. راودراد، اعظم، و همایون پور، کیارش (1383). «جامعه هنرمند و هنرمند جامعه: تحلیل جامعه شناختی آثار سینمایی بهرام بیضایی». هنرهای زیبا. 19(19)، صص 85-94. لینک دسترسی: (2020-09-02) (https://jhz.ut.ac.ir/article_10694_70773fe7e9623b8a0d45b36fbd06356a.pdf)
  2. ریمر، بو و گیبینز، جان آر. (1381). سیاست پست مدرنیته. ترجمة منصور انصاری، تهران: گام نو.
  3. شاهنده، نوشین و نوذری، حسینعلی (1392). «"هنر" و "حقیقت" در نظریة زیباشناختی آدورنو». حکمت و فلسفه. 9(35)، صص 35-60. لینک دسترسی:

 (2020-10-28) (https://wph.atu.ac.ir/article_388.html)

  1. شریعتی، علی (1350). مسئولیت شیعه بودن. تهران: حسینیه ارشاد.
  2. شمس، مهدی، و مشکات، محمد (1397). «نگرش نوئل کرول درباره معنا و ذهنیت هنرمند». متافیزیک (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان). بهار و تابستان 1397، 10(1)، صص 93 - 106.
  3. طاهباز، منصوره (1382). «زیبایی در معماری». مجله صفه. دوره 13، شماره­های 3-4، صص 74-97. لینک دسترسی: (http://sofeh.sbu.ac.ir/article/view/1638) (2020-10-30)
  4. سعدی (1348). گلستان سعدی. به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، چاپ اول، تهران: انتشارات صفی‌علی‌شاه.
  5. کریمیان، فرزانه (1383). «موریس بارس، منتقد هنری یا دوستدار روحیات هنرمند؟». پژوهشنامه علوم انسانی. پاییز و زمستان 1383، 44-43، صص 131 – 142. لینک دسترسی: (https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=37956) (2020-06-12)
  6. مجلسی، محمدباقر، (قرن ۱۱ ه.ق)، بحارالانوار. جلد 92، بیروت: الدراسه العالمیه.
  7. : (https://hawzah.net/fa/Hadith/View/47899) (2020-10-27)
  8. مجلسی، محمدباقر، (قرن ۱۱ ه.ق)، بحارالانوار. جلد ۷۵.
  9. محتشم، عادله (1395). «بررسی جایگاه "قصد هنرمند" در مداخلات حفاظتی و مرمتی در آثار فرهنگی-تاریخی». نامه هنرهای تجسمی و کاربردی. پاییز و زمستان 1395،  9(18)، صص 101 – 119.
  10. مظفر، فرهنگ؛ امین پور، احمد؛ اخوت، احمدرضا؛ و احتشامی، مهناز (1395). «رابطه تفکر هنرمند با حُسن بینی و ارتقای کارآمدی او در فرایند خلق اثر برمبنای جهان‌بینی اسلامی».  مطالعات تطبیقی هنر. پاییز و زمستان 1395، 6(12)، صص 15 – 25. لینک دسترسی:

(https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=468671) (2020-11-01)

  1. مهدوی نژاد، محمدجواد (1384)، «آموزش نقد معماری: تقویت خلاقیت دانشجویان برای تحلیل همه‌جانبه آثار معماری»، مجله هنرهای زیبا، شماره 23، صص 69-76. لینک دسترسی:

(https://journals.ut.ac.ir/article_10716_617fad24a868a77cfa080aa5833a1b2c.pdf) (2020-10-29)

  1. مهدوی­نژاد، محمدجواد  (1383). «حکمت معماری اسلامی، جست‌وجو در ژرف‏ساخت‏های معنوی معماری اسلامی»، مجله هنرهای زیبا، شماره 19، صص 57-66. لینک دسترسی: (2020-10-29) (https://journals.ut.ac.ir/article_10691_2f9f0b4df41dcdb4da949272a8fa0466.pdf)
  2. مهدوی­نژاد، محمدجواد (1381). «هنر اسلامی، در چالش با مفاهیم معاصر و افق‌های جدید»، مجله هنرهای زیبا، شماره 12، صص 23-32. لینک دسترسی:

(https://journals.ut.ac.ir/article_10646_6e80c03e63a7b07eaf5acb767eea9551.pdf (2020-10-29)

  1. راسخوان (1399). تصاویر، پوستر ها و کاریکاتور های بیداری اسلامی در بحرین و جنایات آل خلیفه و آل سعود. (https://rasekhoon.net/photogallery/show/478531) (2020-10-27)
    1. Alejandra Pareja, Maria (2017). The Arab Spring: A Democratic Domino Effect. (https://medium.com/@maaale009_9466/the-arab-spring-a-democratic-domino-effect-6c7303eeef2f) (2017-12-12)
    2. Claude E. Shannon and Warren Weaver (1949). The Mathematical Theory of Communication. University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-72548-7.
    3. Claude Shannon (1948). A Mathematical Theory of Communication. Bell System Technical Journal. 27 (July and October): 379–423, 623–656. doi:10.1002/j.1538-7305.1948.tb01338.x. hdl:10338.dmlcz/101429. (July, October)
    4. Croce , Benedetto (2013). The Essence of Aesthetic. HardPress Publishing (January 28, 2013). (ISBN-13 : 978-1313090223)
    5. Lindsey, Ursula (2017). What Art Can Teach Us About the Arab World.  (https://www.al-fanarmedia.org/2017/03/art-can-teach-arab-world/) (2017-03-31) 
    6. Lau, K. Y. (2020). Aesthetic attitude and phenomenological attitude: From Zhu Guangqian to Husserl. In Phenomenology and the arts: Logos and aisthesis (pp. 11-25). Springer, Cham.
    7. Neil Sengupta, Arnab (2015). (https://www.aljazeera.com/features/2015/03/10/the-fallen-leaves-of-the-arab-spring) (2015-03-10)
    8. Orsini, G. N. G. (1961). Benedetto Croce, Philosopher of Art and Literary Critic, Carbondale: Southern Illinois University Press.

35. Taylor, H. (2017). Ancients, Moderns, Gender: Marie-Jeanne L’Héritier’s ‘Le Parnasse reconnoissant, ou, Le triomphe de Madame Des-Houlières’. French Studies, 71(1), 15-30. https://doi.org/10.1093/fs/knw261

جامعه شناسی هنر و ادبیات
دوره 12، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 199-220

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار