واکاوی بسترهای اجتماعی مؤثر بر اقدامات نوگرایانة صنیع الملک (پدر گرافیک مطبوعاتی ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه گرافیک- دانشکده هنر و معماری- دانشگاه بوعلی سینا- همدان - ایران

چکیده

صنیع‌الملک به‌دلیل نوآوری‌هایش در گذار گرافیک ایران از مرحلة تولید تک‌نسخه‌ای به مرحلة انبوه صنعتی نقشی کلیدی داشت، لذا می‌توان وی را پدر گرافیک مطبوعاتی ایران دانست. با کمی تأمل بر اقدامات او، تأثیر تحولاتی خارج از قلمرو هنر به‌ عنوان زیرساخت‌ نوآوری‌های وی آشکار می‌شود. اما چه تحولاتی، طلیعة شکل‌گیری این نوآوری‌ها بود؟ این مقاله از نوع کیفی و به روش تحلیلی است. شیوة گردآوری اطلاعات آن مبتنی بر داده‌های کتابخانه‌ای و مطالعة اسناد تصویری است. چارچوب نظری مقاله ملهم از جامعه‌شناسی هنر، به نام بازتاب است. مبانی نظری بازتاب بر این ایده استوار است که جامعه و تحولات آن بر هنر اثر می‌گذارد. به تعبیر دقیق‌تر، هنر به ‌عنوان بخشی از لایه‌های فرهنگی جامعه همواره متأثر و ملهم از تغییرات جاری در متن آن است، بنابراین نمی‌تواند مستقل از جامعه باشد. هدف اصلی مقاله، شرح آن است که اگر چه در زمان قاجار، واژه‌ای به نام طراحی گرافیک وجود نداشت اما تحولات سیاسی، فرهنگی و صنعتی ایران، بستر سیر تکوینی آن، از جمله شکل‌گیری انواع نوینی همچون گرافیک مطبوعاتی را بوجود آورد. دستاورد این مقاله، آن است که طراحی گرافیک ایران نه ‌تنها به ‌یکباره و در خلأ شکل نگرفت، بلکه بازتاب و محصول وجود روابط انضمامی میان هنر و اصلاحات ابعاد گوناگون جامعه بوده است و این نتیجه بی‌آنکه خلاقیت هنرمندان پیشکسوتی چون ابوالحسن غفاری را نادیده بگیرد، بیان می‌کند که سیر تکوینی هنر صرفاً معطوف به کنش‌های فردی هنرمندان نبوده، بلکه بر پایة زنجیره‌ای از عوامل گوناگون اجتماعی از جمله اصلاحات جامعه شکل گرفته و می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Probing of Social Fields Effecting on the Acts of Innovative of Seni' Olmolk (Father of Iranian press graphic)

نویسنده [English]

  • Nafiseh Asnaashari
Assistant Professor in Art and Architecture Faculty of Avicenna University
چکیده [English]

Seni’ Olmolk played a key role in transition of this art from traditional to modern so that he can be called the Father of Iranian press graphic.The current paper is theoretically inspired by art sociology. It uses analytic methodology and library data and study of pictorial documents. This paper mainly aims at stating that although there was nothing as graphic in Qajar period, political, cultural, and industrial evolutions reflective of interactions with Europe, such as arrival and promotion of printing technique, the art of photography, European press and eventually production of Iranian press created circumstances to enable the realization of new graphics aspects specially press graphic with the endeavor of Abolhassan Ghaffari. In summary, this article tries to suggest that creation path of various arts including graphic design is not a one-dimensional process or merely based on individual efforts and genius of artists, but a social product and reflective of the society's upheavals which is complementary to symbiosis of that genius and efforts with structures of the society. According to the data from the research, it can be argued that not only has design graphic in Iran not formed at once without any background,but also it is the reflection of the implicit relations modernization of Iran happened in Gajar Era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seni'Olmolk
  • social upheavals
  • Graphic Design
  • reflective approach
  • Father of Iranian press graphic

مراجع

 افشار مهاجر، کامران )1334 « )هنرمندایرانی و مدرنیسم« تهران: دانشگاه هنر.
 بوردیو، پی یر ) 1311« )جامعهشناسی و ادبیات؛ آموزش عاطفی فلوبر« ترجمۀ یوسف
اباذری، ارغنون، سال سوم، شمارۀ 1 و11 ،صص 23-31.
 پاکباز، رویین )1311 «)دایرهالمعارف هنر« تهران: فرهنگ معاصر.
 پاکباز، رویین )1331 «)نقاشی ایران از دیرباز تا امروز« تهران: زرین و سیمین.
 پروین، ناصرالدین )1311 «)تاریخ روزنامهنگاری ایرانیان و دیگر پارسینویسان« پیدایش
جلد اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 حاجیپور، سعیده )1311 «)بررسی چگونگی تأثیرگذاری صنیعالملک بر شکلگیری
گرافیک ایران« تهران: دانشگاه هنر تهران.
 دانش، محمدهادی )1331 «)ابوالحسن غفاری"صنیعالملک" پدر گرافیک ایران« کتاب ماه
هنر. شمارۀ 21 ،سال ششم، صص 113-111.
 دوازده امامی، زهره )1311 « )جایگاه صفحهآرایی در تعدادی از نسخههای خطی دورۀ
تیموری« هنرهای تجسمی نقشمایه، شمارۀ 13 ،سال پنجم، صص 113-112.
« روزنامۀ دولت علیۀ ایران« )1211 )تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسالمی
ایران.
« روزنامۀ دولت علیۀ ایران« )1213 )تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسالمی
ایران.
« روزنامۀ دولت علیۀ ایران« )1231 )تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسالمی
ایران.
 ذکاء، یحیی )1332 «)زندگی و آثار استاد صنیعالملک« تهران: سازمان میراث فرهنگی
کشور.
 ذکاء، یحیی )1334 «)تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران« تهران: شرکت انتشارات
علمی و فرهنگی.
 قاسمی، فرید )1331 « )سرگذشت مطبوعات ایران: روزگار محمدشاه و ناصر الدینشاه«
تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی: سازمان چاپ و انتشارات: مرکز مطالعات و
تحقیقات رسانهها.
 قاسمی، سیدفرید )1332 « )مطبوعات ایران در قرن بیستم« تهران: نشر قصه.
 کیانفر، جمشید )1311 « )روزنامۀ دولت علیۀ ایران« تهران: کتابخانۀ ملی جمهوری
اسالمی ایران.
 محیط طباطبایی، محمد )1366 « )تاریخ توصیفی تحلیلی مطبوعات« تهران: انتشارات
بعثت.
-Alexander, Victoria D, (1333) “ Sociology of The Arts” London: Libbey.
-Azevedo, Edgar Emanue, (2535 ) “ Elements of A Model of A Multi-Party
Political System in Its Social Context “ A Thesis Presented to The Faculty of the
Department of Political Science , San Jose State University In Partial
Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Arts .
-Bergold Jary & Stefan Thomas, (1321)” Participatory Research Methods: A
Methodological Approach in Motion” ART,33 Vol: 23, No:2.
Ekhtiar, Maryam, (2554) “The Dar al-Fonun: Educational Reform and Cultural
Development in Qajar Iran, New York: New York University.
-Eisenstein , Elizabeth , (2595) “The Printing Press as an Agent of Change”
New York: Cambridge.
- Jansen, Charles R,(2536)” Studying Art History” New Jersey: Prentice- Hall.
-Toscano, Giuseppe, (1325) “Artistic Performances and Sociological Research”
Interaction in Symbolic Interaction, Vol: 255-136, Studies in Symbolic.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار