مشروطیت و ملی گرایی در آثار کمال الملک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر تهران

2 استاد در دانشگاه هنر

چکیده

نهضت مشروطیت تنها یک رویداد سیاسی-اجتماعی تلقی نمی شود. تاثیرات این نهضت بر شعر و موسیقی عصرقاجار در قالب تصنیف ها و اشعار میهنی و نقد اجتماعی بر جا مانده است. نقاشی نیز نمی توانست بی تاثیر از این رویداد باشد. کمال المک هنرمندی بود که در طول حیاتش از نزدیک شاهد حوادث دوران مشروطیت بود. در این مقاله بازنمود مشروطیت و تحولات اجتماعی و سیاسی حاصل از آن در آثار کمال الملک با تکیه بر آثار پیش و پس از مشروطیت مطالعه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد هنر نقاشی نیز بی تاثیر از این رویداد نمانده است. آثار پیش از مشروطیت او متاثر از گفتمان روشنفکران و هنرمندان آن دوره، نگرشی انتقادی به وضعیت زنان در دو حوزه آموزش و مشارکت سیاسی داشته است. واقع گرایی کمال الملک در بطن خود، نقد خرافات و باور به خرد خودبنیاد را که از اساسی ترین گفتمان های مطرح شده روشنفکران هم عصرش در مشروطیت بود نشان می دهد. از سویی ملی گرایی که یکی از ارکان بنیادین و خواست های اساسی طبقات ممتاز و مردم در مشروطیت بود، در آثار کمال الملک از طریق ترسیم چهره سیاست مداران روشنفکر که ایدئولوژی و خاستگاه سیاسی-اجتماعی مشابه داشتند بازنمایی شده است. پژوهش این نوشتار بر روش تاریخی- تحلیلی استوار و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. کوشش شده تا با مقایسه تطبیقی آثار این دوران با موضوعات و تاریخ و شخصیت هایی که توسط نقاش ترسیم شده است، به پرسش های این پژوهش پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Constitutional Revolution and Nationalism in Kamalalmolk's works

نویسندگان [English]

  • rasool eskandari 1
  • mehdi hosseini 2
1 کارشناس ارشد پژوهش هنر
2 professor of art in art uiversity
چکیده [English]

Constitutional Revolution is not only a sociopolitical incident but also a cultural one. The influences of this political incident produced social criticism and patriotism in poems and songs. Kamalalmolk was one of the most important painters of this era and the witness of social and political changes of Constitutional Revolution. This paper is about the study of representation of Constitutional Revolution in Kamalalmolk's works of art based on two historical periods: First focus on the art works before Constitutional Revolution that related to the social situation of women. The second related after of the confirmation of Constitutional Revolution in which Kamalalmolk represented some political features of Constitutional Revolution. The findings show that painting also was under the influences of this movement and his works, based on the discourses of the intellectuals of Constitutional Revolution represented two main issues: First is about the tendency of women toward superstition and their social situation. The other one is about the Nationalism, which was the one of the main discourses of the Constitutional Revolution. The picture of women in Kamalalmolk's works of art at the same time is realistic and critical. Also, he painted Nationalism through the portrait of the intellectual politicians that all of them have the same ideology and attitude toward the Constitutional Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kamalalmolk
  • Painting of Qajar era
  • Constitutional Revolution
  • Nationalism
  • Intellectuals

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1383)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.  
  آجدانی، لطف الله (1387)، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران.
آدمیت، فریدون (1387)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران: نشر گستره.
------------------(1388)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران: گستره.
------------------(1394)، فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت، تهران: گستره.
آژند، یعقوب (1390)، میرزا محمد خان غفاری کمال  الملک، تهران: امیرکبیر.
افشار مهاجر، کامران (1384)، هنرمند ایرانی و مدرنیسم، تهران: دانشگاه هنر.
افهمی، رضا؛ شریفی مهرجردی، علی اکبر(1389)، نقاشی و نقاشان دوره قاجار،  کتاب ماه هنر، شماره 148، صص24تا33. دسترسی در: http://www.noormags.ir 
اکبری بیرق، حسن )1379)،  مبانی فکری ادبیات مشروطه، تهران: پایا.
امرایی، شمس الدین (1395)، فعالیت های سیاسی و فرهنگی سردار اسعد بختیاری(علیقلی خان) در منصب وزارت، فصلنامه رهیافت تاریخی، شماره14، صص33تا54. دسترسی در: http://www.noormags.ir
امانت، عباس (1383)، قبله عالم؛ ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران1227-1313 ه.ق، ترجمه حسن کامشاد، تهران: کارنامه.
امیر احمدی، مهران (1381)،  رهبران فکر مشروطه، تهران: درسا.
بامداد، مهدی (1347)، تاریخ رجال ایران قرون14،13،12 ه.ق، تهران: زواره.
باقر زاده، حمید (1376)، کمال الملک هنرمند همیشه زنده، تهران: اشکان.
بهرامی کمیل، نظام (1393)، گونه شناسی روشنفکران ایرانی، تهران: کویر.
بهنام، جمشید (1375)، ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: فرزان روز.
پاکباز، رویین (1386)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران:  زرین و سیمین.
پاکباز، رویین (1386)، دایره المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
پوربختیار، غفار(1387)، سرداراسعدبختیاری و کوشش های فرهنگی، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره69، صص19تا24. دسترسی در: http://www.noormags.ir
پرستش، شهرام؛ محمدی نژاد، مرجان(1389)، تحلیل اجتماعی آثار کمال الملک در میدان نقاشی ایران، فصلنامه جامعه شناسی هنر و ادبیات، شماره 1، صص103تا134.
تشکری، علی اکبر؛ چاهیان، علی اصغر(1390)، نگرشی بر نقش صنیع الدوله در نوسازی صنایع و استقرار نظام پارلمانی، فصلنامه جستارهای تاریخی، شماره 3، صص 51تا 76. دسترسی در: http://www.noormags.ir
کومارای،جای واردنه (1392)، فمینیسم و ناسیونالیسم در جهان سوم،  ترجمه شهلا طهماسبی، تهران: ژرف.
جفرودی، مازیار(1388)، مدرنیسم اجتماعی و هویت ملی؛ پیدایش، توسعه و دورنمای آگاهی ملی، تهران: توسعه.
حجتی، نریمان (1375)، بنیان های نظری موسیقی ایرانی، تهران: سمر.
حسینی راد، عبدالمجید (1391)، بررسی حجم پردازی دوره قاجار از صخره نگار باستانی تا مجسمه همایونی، فصلنامه هنرهای تجسمی، دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، دوره17، شماره3، صص23تا32.
خارابی، فاروق (1376)، عنصر سیاسی و اجتماعی در شعر مشروطه، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، شماره 9 و 10، صص117تا 148. دسترسی در: http://www.noormags.ir
درویشی، محمد رضا (1372)، نگاه به غرب؛ بحثی در تاثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران، تهران: ماهور.
دهباشی، علی (1378)، یادنامه کمال الملک، تهران: به دید.
دهباشی، علی (1368)، نامه های کمال الملک، تهران: به نگار.
دی اسمیت، آنتونی(1394)، ناسیونالیسم و مدرنیسم؛ بررسی انتقادی نظریه های متاخر ملت و ملی گرایی، ترجمه کاظم فیرزومند، تهران: ثالث.
ذاکر حسین، عبدالرحیم (1377)، ادبیات سیاسی در عصر مشروطیت، تهران: علم.
رضوانی، محمد اسماعیل (1357)، انقلاب مشروطیت ایران، تهران: کتاب جوانان.  
رنان، ارنست؛ رنوون، پی یر(1391)، ملت، حس ملی، ناسیونالیسم، تهران: آگه.
رهبری، مهدی (1386)، نخبگان و شکل گیری گفتمان توسعه در ایران، فصلنامه پژوهش های حقوق عمومی، شماره 22، صص41تا66. دسترسی در: http://www.noormags.ir
زندیه، حسن؛ ده پهلوانی، طلعت (1391)، جایگاه روحانیون منتفذ در مدرنیزاسیون قضایی و تدوین قانون مدنی در عصر پهلوی اول، فصلنامه پژوهش های تاریخی، شماره 16، صص71تا 86.  دسترسی در: http://www.noormags.ir
سپانلو، محمدعلی (1387)، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: نگاه.
سهیلی خوانساری، احمد (1368)، کمال هنر؛ احوال و آثار محمد غفاری کمال الملک، تهران: سروش / علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)، با چراغ و آیینه؛ در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران، تهران: سخن. 
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
فاضلی، نعمت اله؛ سلیمانی قره گل، هادی(1391)، نقش روشنفکران اواخر دوره قاجار در شکل گیری نخستین دولت مدرن در ایران، فصلنامه جامعه شناسی تاریخی، دوره چهارم، شماره2، صص 1تا46. دسترسی در: http://www.noormags.ir
فاضلی، حبیب اله؛ طهماسبی، نوذر(1395)، ناسیونالیسم و مدرنیسم؛ مقایسه دیدگاه آنتونی اسمیت(رویکرد جامعه شناسی تاریخی) و مکتب نوگرا، فصلنامه سیاست، دانشکده علوم سیاسی و حقوق دانشگاه تهران، شماره3، صص693تا 707.  دسترسی در: http://www.noormags.ir
فوران، جان (1385)، مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات جتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب، تهران: رسا.
کاشیان،حسین (1364)، مکتب کمال الملک، تهران: آبگینه.
کالهون، کریگ (1393)، ناسیونالیسم، ترجمه محمدرفیع مهرآبادی، تهران: آشیان.
کرمانی، ناظم السلام (1376)، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی اکبرسعیدی سیرجانی، تهران: پیکان.
کسرایی، محمد سالار (1379)، چالش سنت و مدرنیته در ایران، تهران: مرکز.
کسروی، احمد (1390)، تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر.
گلنر، ارنست (1388)،  ناسیونالیسم، ترجمه سیدمحمدعلی تقوی، تهران: مرکز.
بدون ویراستار و نویسنده (1382)، کمال الملک، تهران: به کوشش سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ وهنر
کوهستانی نژاد، مسعود (1383)، موسیقی در عصر مشروطه، تهران: مهرنامگ.
مدرسی، علی (1375)،  مدرس، مجلس و تاریخ؛ ناصرالملک کار خود را کرد، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 19، صص211تا230. دسترسی در: http://www.noormags.ir
ملک زاده، مهدی (1387)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: سخن.
موثقی، سیداحمد (1393)، ناسیونالیسم، دولت و توسعه، فصلنامه سیاست، دانشگاه تربیت مدرس، شماره 60، صص21تا33. از: http://www.noormags.ir
مومنی، باقر (1357)، ایران در آستانه انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، تهران: شباهنگ.
میرسپاسی، علی (1394)، تاملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمان های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، تهران: ثالث.
میر منتهایی، مجید (1380)، سنت و مدرنیسم در گفتگو با موسیقیدانان معاصر، تهران: نشرو پژوهش.
وزیری، حسنعلی (1363)، کمال الملک، تهران: هیرمند.
وحیدنیا، سیف الله (1358)، ناصرالملک، ماهنامه وحید، شماره 254و 255، صص68تا70.  دسترسی در: http://www.noormags.ir
--------------------(1383)، سرداراسعدبختیاری و خدمات او به مشروطیت، ماهنامه حافظ، شماره11، صص36تا37. از: http://www.noormags.ir
یغمایی، اقبال(1348)، مرتضی قلی خان صنیع الدوله؛ هفتمین وزیر علوم و معارف، ماهنامه آموزش و پرورش، شماره 112، صص13تا19. دسترسی در: http://www.noormags.ir
 
Balaghi, Shiva ؛ Gumpert, Lynn. (2000). Picturing Iran. London: I.B.TAURIS.
Diba, Lyla ؛ Ekhtiar, Maryam. (1998). Royal Persian Painting . USA: I.B.TAURIS.
Nochlin, Linda. (1976). Realism. USA: Penguin Books.
Raby, Julian. (1991). Qajar Painting. London: Azimuth Editions.
Stermmel, Kerstin. (2004). Realism. London and Los Angles: TASCHEN.
Periodical
Diba, Lyla. (2012). Muhammad Ghaffari: The Persian Painter of Modern Life. Iranian Studies, volume 45,number 5, p 645-659.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار