تاریخ غایب زنان نقاش ایران مطالعه جامعه شناختی زنان نقاش؛ از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر و منتقد

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران

چکیده

مطالعه تاریخ هنرهای تجسمی کشور ایران نشان از ناگفته‌هایی دارد که زنان هنرمند در آن از سهم بسیار کمی برخوردارند. در واقع مطرح کردن این پرسش تاریخی توسط لیندا ناکلین که «چرا هیچ هنرمند زن مهمی در تاریخ وجود نداشته است؟» چالشی را ایجاد می‌کند که می‌توان در پی آن بدون در نظر گرفتن جغرافیای خاص به این مهم پرداخت. هدف از این مقاله بررسی حضور زنان نقاش و زیبایی‌شناسی جنسیتی نقاشی آنها در فاصله دو انقلاب مهم ایران، یعنی انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی است. بر پایه مولفه‌های ناکلین بر حضور کم‌رنگ زنان نقاش، بدیهی است کنش‌های نقاشانه و تعیین سطح کیفی آثار این نقاشان زن، علاوه بر افزونی حضورشان در این دوره تاریخی از توجه دور مانده باشد. افزون بر این تاثیر حضور برخی از زنان نقاش در دانشکده‌ها و هنرستان‌ها با آغاز دوران پهلوی و ایجاد موجی جدید از شیوه‌های نوین در امر آموزش نیز در تاریخ هنر مغفول مانده است. در این مقاله سعی شده با استفاده از تحلیل‌های جنسیتی در آثار نقاشان زن، به الگوهای قابل تاملی دست پیدا کنیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد شاخص‌هایی چون «مدرنیسم مردانه و جنسیت غایب»، «بازتولید نگاه مردانه»، «بازاندیشی ذهن زنانه» و «جنسیت گرای منفعل» نقاشی زنان را به گروه‌های مختلفی تقسیم کرده است. همچنین مطالعه آثار زنان نقاش تا پیش از انقلاب اسلامی، تنوعی از نگرش‌های متفاوت در ارتباط با نوسانات اجتماعی و تحولات چشمگیر هنری از شیوه‌های سنتی و کلاسیک تا بهره‌مندی از آموزه‌های مدرنیسم را در بر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The absent history of Iranian women painters A sociological study of women painters from constitutional revolution till Islamic revolution

نویسندگان [English]

  • Mehrnoosh Alimadadi 1
  • Mohammad Reza Moridi 2
1 researcher, art critic
2 Assistant Professor Tehran University of Art
چکیده [English]

The study of the history of Iranian fine arts shows the scarce contribution of female artists. In fact, Linda Nochlin with asking this controversial question that: “Why have there been no great women artists?” presents a challenge that can be traced universally. This study examines the role of female painters and the sexual aesthetics of their works between two key eras in Iran: The Constitutional Revolution and the Islamic Revolution. With Nochlin’s emphasis on the rarity of female artists, it is obvious that, in spite of their relatively strong presence, their artistic actions and technical evaluations has been almost neglected.
Furthermore, there has been inattention to the influence of female painters in art schools and colleges in Pahlavi era; a period in which modern teaching methods were flourished. Using the sexual analysis in the artworks of women painters, this study tries to discover some reliable patterns. In fact its findings show that issues like “masculine modernism and the absent sex”, “reproduction of masculine look”, “rethinking of feminine mind” and “passive sexism” has grouped women artworks into different classes.
Study of the modern female artists of Iran comprises a rich diversity in relation to social change and significant artistic alterations, from traditional and classic methods to using modern techniques.

کلیدواژه‌ها [English]

  • women painter
  • Contemporary Iranian Painting
  • Degenderize
  • Feminine
  • rethinking Sexed
آفاری، ژانت (1377)، انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمة جواد یوسفیان، تهران: نشر بانو.
بامداد، بدرالملوک (1348)، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، جلد دوم. تهران: انتشارات ابن‌سینا.
توانا، مرادعلی (1380)، زن در تاریخ معاصر ایران، تهران: انتشارات برگ زیتون.
حجازی، بنفشه(1388)، تاریخ خانمها: بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار، تهران: نشر قصیده‌سرا.
دلریش، بشر (1375)، زن در دوره قاجار، تهران: انتشارات سوره مهر.
دوستعلی‌خان معیرالممالک (1361)، یادداشتهایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، تهران: نشرتاریخ ایران.
رابرتسون، یان (1371)، درآمدی بر جامعه، ترجمة حسین بهروان، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
فریلند، سینتیا (۱۳۸۳)، اما آیا این هنر است؟«مقدمه ای بر نظریه هنر»، ترجمة کامران سپهران، تهران: نشر مرکز.
کُرس مِیر،کارولین (13۸۷)، فمینیسم و زیبایی‌شناسی، ترجمة افشنگ مقصودی، تهران: نشر گل‌آذین.
گلستان، لیلی (1385)، گفت‌وگو با بهجت صدر، چاپ اول، تهران: نشر دیگر.
مجابی، جواد و جاسلین دامیجا (۱۳۷۷)، برگزیدة آثار پروانه اعتمادی:۱۳۷۷-۱۳۴۵، ترجمة کلود کرباسی. تهران: نشر هنر ایران.
مجابی، جواد (۱۳۹۵)، نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران، جلد دوم. تهران: نشر پیکره.
مجلة عالم زنان (1324) شمارة 9، صفحه 13.[u1] در این مطلب نه نام نویسنده مشخص بوده نه عنوان.
مریدی، محمدرضا و معصومه تقی‌زادگان (۱۳۸۸)، نقاشی زنانه: مقایسة به‌کارگیری شگردهای بصری و سبک‌های هنری در نقاشی زنان و مردان، پژوهش زنان، دورة ۷، شمارة ۱. ص ۱۳۱-۱۳۲.
ملکی، توکا (1380)، زنان موسیقی ایران از اسطوره تا امروز، تهران: انتشارات کتاب خورشید.
موریزی‌نژاد، حسن (1384)، نقاشان معاصر ایران: (معصومه سیحون)، دو هفته نامه تندیس، ۱۳۸۴، ش ۷۰، ص ۵-۴.
مهاجر، شهروز و حامدی، حسن (۱۳۹۳)، مکتب کمال‌الملک، تهران: نشر پیکره.
نراقی، سولماز (۱۳۸۵)،زیبایی‌شناسی زنانه، ماهنامة زنان، ، شمارة ۱۴۴، ص ۴۵-۴۴.
وود، جولیاتی (۱۳۸۳)، ویژگی‌های ساختاری زبان و جایگاه زنان، فصلنامه پژوهش و سنجش، سال یازدهم، شمارة ۳۸.
 
Harris, Anne Sutherland & Nochlin, Linda (1976), Women Artists: 1550–1950, Los Angeles County Museum of Art, Alfred Knopf, New York.
Korsmeyer, Carolyn (2004), Feminist Aesthetics, in the Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer Edition), Edward N. Zalta (Ed). University of Illinois at Chicago Abstract.
Photiou, Maria (2012), Rethinking the History of Cypriot Art: Greek Cypriot women artists in Cyprus, Loughb orough University.
Nochlin, Linda (1992), Women, Art, and Power, Visual Theory, Edited by Bryson, Polity Press.
Petteys, Chris (1985), Dictionary of Women Artists:an international dictionary of women artists born before 1900, G.K. Hall, Boston.
Slatkin, Wendy (1985), Women Artists in History: From Antiquity to the 20th Century, Prentice Hall, and N.J.
Waller, Susan (1991), Women Artists in the Modern Era: A Documentary History, London: Scarecrow Press Inc.