بازنمایی روابط خانوادگی در فیلم‌های اصغر فرهادی با رویکرد آسیب‌شناختی (چهارشنبه‌سوری، درباره الی...، و جدایی نادر از سیمین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

خانواده یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نهادهای بشری و موضوع تحقیق مهمی برای محققان است و همیشه توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تجربه زندگی مدرن بیانگر آن است که نهاد خانواده و روابط خانوادگی دچار تغییراتی شده است. اصغر فرهادی از جمله کارگردانانی است که در فیلم‌هایش به موضوعات و مسائل اجتماعی پرداخته و خانواده و روابط خانوادگی یکی از کانون‌های مهم ‌فیلم‌های اوست. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که موضوعات اجتماعی در فیلم‌های اصغر فرهادی با موضوع خانواده و روابط خانوادگی چگونه بازنمایی شده است؟ فرهادی چه تصویری از خانواده و روابط خانوادگی در جامعه ایران به تصویر کشیده است و چه تأملات نظری می‌توان از فیلم‌های فرهادی بیرون کشید؟ روش مورد استفاده در این مقاله، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مایرینگ بوده و سعی شده است که مضامین آشکار و مضامین پنهان موجود در فیلم‌های مورد مطالعه شناسایی شود. در فرایند تحلیل داده‌ها نیز از روش کدگذاری استفاده شده است. بر مبنای نظریه بازنمایی، بازنمایی صورت گرفته از خانواده و روابط خانوادگی در فیلم‌های مورد مطالعه اصغر فرهادی، روایتی است که از خانواده‌ ایرانی در فضای مدرنیته ارائه شده است. بر اساس مقولات به دست آمده از فیلم‌های مورد مطالعه، می‌توان نتیجه گرفت که فیلم‌های مورد مطالعه بازنمایی‌ای از گسست پیوندهای خانوادگی یا روابط خانوادگی شکننده در جهان مدرن ارائه می‌دهند و در چنین فضایی روابط خانوادگی افراد به استحاله ارزش‌های وفاداری (خیانت)، طلاق، پنهان‌کاری و دروغ‌گویی، بی‌اعتمادی و ناامنی روانشناختی، خشونت، قضاوت‌های نادرست، و تقابل سنت و مدرنیته آغشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of family relations in Asghar Farhadi's films with the approach of pathological

نویسندگان [English]

  • sohila sadeghi fasaee
  • shiva parvaei
university of tehran
چکیده [English]

خانواده یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نهادهای بشری و موضوع تحقیق مهمی برای محققان است و همیشه توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تجربه زندگی مدرن بیانگر آن است که نهاد خانواده و روابط خانوادگی دچار تغییراتی شده است. اصغر فرهادی از جمله کارگردانانی است که در فیلم‌هایش به موضوعات و مسائل اجتماعی پرداخته و خانواده و روابط خانوادگی یکی از کانون‌های مهم ‌فیلم‌های اوست. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که موضوعات اجتماعی در فیلم‌های اصغر فرهادی با موضوع خانواده و روابط خانوادگی چگونه بازنمایی شده است؟ فرهادی چه تصویری از خانواده و روابط خانوادگی در جامعه ایران به تصویر کشیده است و چه تأملات نظری می‌توان از فیلم‌های فرهادی بیرون کشید؟ روش مورد استفاده در این مقاله، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مایرینگ بوده و سعی شده است که مضامین آشکار و مضامین پنهان موجود در فیلم‌های مورد مطالعه شناسایی شود. در فرایند تحلیل داده‌ها نیز از روش کدگذاری استفاده شده است. بر مبنای نظریه بازنمایی، بازنمایی صورت گرفته از خانواده و روابط خانوادگی در فیلم‌های مورد مطالعه اصغر فرهادی، روایتی است که از خانواده‌ ایرانی در فضای مدرنیته ارائه شده است. بر اساس مقولات به دست آمده از فیلم‌های مورد مطالعه، می‌توان نتیجه گرفت که فیلم‌های مورد مطالعه بازنمایی‌ای از گسست پیوندهای خانوادگی یا روابط خانوادگی شکننده در جهان مدرن ارائه می‌دهند و در چنین فضایی روابط خانوادگی افراد به استحاله ارزش‌های وفاداری (خیانت)، طلاق، پنهان‌کاری و دروغ‌گویی، بی‌اعتمادی و ناامنی روانشناختی، خشونت، قضاوت‌های نادرست، و تقابل سنت و مدرنیته آغشته است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • بازنمایی
  • مدرنیته
  • خانواده ایرانی
  • روابط خانوادگی شکننده
  • اصغر فرهادی
اباذری، یوسف (1377). خرد جامعه‌شناسی، تهران: طرح نو.
استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: آگاه.
آقابابایی، احسان (1394). «تحلیل روایت چگونگی بازنمایی خانواده در سینمای بعد از انقلاب اسلامی ایران»، مجله جامعه شناسی ایران، 16(4): 114-136.
آقابابایی، احسان و خادم الفقرایی، مهوش (1395). «بازنمایی روابط درونی خانواده درپنج فیلم سینمای دهۀ 1380 ایران»، زن در فرهنگ و هنر، 8 (2): 171-192.
بشیر، حسن و اسکندری، علی (1392). «بازنمایی خانواده در فیلم سینمایی یه حبه قند»، تحقیقات فرهنگی ایران، 6 (2): 143- 161.
بوردیو، پی یر (1380). نظریه کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات نقش و نگار.
بوردیو، پی یر (1391). تمایز، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
پروائی، شیوا (1395). «خوانش جامعه‌شناختی بوردیویی از فیلم «جدایی نادر از سیمین» با تأکید بر جامعه ایران»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 12 (44): 173- 198.
دیندار، مرتضی (1391). «تحلیل گفتمانی خانواده مبتنی بر جهانی­شدن و دین­مداری: با تحلیل فیلم­های پرمخاطب خانواده در دو دهه اخیر»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
راودراد، اعظم و فرشباف، ساحل (1387). مرگ و جامعه: تحلیل آثار بهمن فرمان آرا از منظر جامعه‌شناسی سینما، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 4 (12): 33 – 56.
رضایی، آزاد (1393). «بازنمایی خانواده در سینمای ایران (با تاکید بر سینمای تهمینه میلانی)»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
رضایی، محمد و افشار، سمیه (1389). «بازنمایی جنسیتی سریال­های تلویزیونی (مرگ تدریجی یک رویا-ترانه مادری)»، زن در فرهنگ و هنر، 1 (4): 75- 94.
رضایی، محمد و کاظمی، عباس (1387). «بازنمایی اقلیت­های قومی در سریال­های تلویزیونی»، تحقیقات فرهنگی، 4: 78- 91.
زارتسکی، ایلای (1390). سرمایه‌داری، خانواده و زندگی شخصی، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی
صادقی فسایی، سهیلا و پروائی، شیوا (1395). « نحوۀ بازنمایی زن در زیست‏ جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی (مطالعۀ موردی: چهارشنبه‌سوری، دربارۀ الی و جدایی نادر از سیمین)»، زن در فرهنگ و هنر، 8 (2): 147-170.
صادقی فسایی، سهیلا و عرفان­منش، ایمان (1394). «بازنمایی بحران معنا و خانواده در فیلم­های «گونزالس ایناریتو»، مجله جهانی رسانه، 10 (1): 57- 72.
صادقی فسائی، سهیلا و شریفی ساعی، محمدحسین (1393). «تقابل سنت و مدرنیته؛ کشمکشی گفتمانی در الگوهای بازنمایی (تحلیلی بر شیوه‌های بازنمایی روابط دختر و پسر در سریال‌های ایرانی)»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، 6 (1):  95- 118.
صادقی فسائی، سهیلا و کریمی، شیوا (1385). «تحلیل جنسیتی بازنمایش ساخت خانواده در سریال‌های تلویزیونی ایرانی (بررسی سریال‌های گونه خانوادگی سال 1383)»، فصلنامه مطالعات اجتماعی-روان‌شناختی زنان (مطالعات زنان)، 4 (3): 19- 83.
عاملی رضایی، مریم (1392). «بررسی و تحلیل ساختار مناسبات خانوادگی در رمان‌های اجتماعی دهة شصتّ»، ادبیات پارسی معاصر، 3 (3): 27-50.
عقیلی، سیدوحید و گلی اسرمی، مریم (1392). «بازنمایی خانواده در فیلمهای پوران درخشنده و تهمینه میلانی مطالعه موردی چهار فیلم ( پرنده کوچک خوشبختی، هیس، دیگه چه خبرا !، آتش بس 1)»، فصلنامه فرهنگ-ارتباطات، 3 (11): 51-75.
علی احمدی، امید (1388). تحولات خانواده در صد سال اخیر، تهران: نشر مرکز.
 عناصری، علی مراد؛ رحمتی، عادل؛ امامعلی­زاده، حسین و مهدوی کنده، داود (1394). «جدایی و دروغ: تحلیل جامعه‌شناختی فیلم جدایی نادر از سیمین»، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، 7 (1): 81-100.
کامیابی مسک، احمد و برزوییان، مرضیه (1387). «بازتاب مسایل زوج و خانواده در نمایشنامه­های ایرانی با رویکردی جامعه­شناختی»، هنرهای زیبا، 34:  99- 110.
کرمی، محمد تقی و فراهانی، مژگان (1395). «استراتژی‌های خانواده ایرانی در مواجهه با دیالکتیک فردیت و خانواده نشانه‌شناسی خانواده در سینمای ایران»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 12 (44): 143-172 .
کوثری، مسعود و عسکری، سید احمد (1394). «بازنمایی خانواده ایرانی از منظر روابط جنسیتی و نسلی در آگهی­های تلویزیونی»، تحقیقات فرهنگی ایران، 8 (4):  1- 26.
گاردنر، ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده، ترجمه معصومه محمدی، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
گیدنز، آنتونی  (1387).تجددوتشخص،جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1384). پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
لاجوردی، هاله (1388). زندگی روزمره در ایران مدرن با تامل بر سینمای ایران، تهران: نشر ثالث.
محمدی، جمال و بیچرانلو، عبدالله (1392). «تحلیل روایی دگرگونی ارزش‌ها، هویت‌ها و سبک‌های زندگی در سینمای بعد از انقلاب»، تحقیقات فرهنگی ایران، 6 (3): 87- 113.
مک­کارتی، جین ریبنز و ادواردز، روزالیند (1390). مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمه مهدی لبیبی، نشر علم.
Elo, Sato, Helvi Kyngas (2008). "The Qualitative Content Analysis Process". JOURNAL OF ADVANCED NURSING (62-1). pp. 107-115.
Hall, Stuart (2003) . Representation: Cultural Representations and Signifying Practices, London: Sage Publication.
Mayring, Philipp (2000). "Qualitative Content Analysis". FORUM: Qualitative Research(1-2). Art 20. pp. 1-11.
Rojek, chris (2007). Cultural Studies, Polity Press.
Shashwat Bhushan, Gupta & Suraksha, Gupta (2013). "Representation of social issues in cinema with specific reference to Indian cinema: case study of Slumdog Millionaire",The Marketing Review, 2013, Vol. 13, No. 3, pp. 271-282 http://dx.doi.org/10.1362/146934713X13747454353619.