بازنمایی دین در سینمای پس از انقلاب؛رابطه با زمینه‌های اجتماعی و دین رسانه‌ای شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم ارتباطات و رسانه، استادیار دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکتری علوم ارتباطات و رسانه، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

این پژوهش به دنبال بررسی نحوه بازنمایی ابعاد پنج گانه اعتقادی، عاطفی، رفتاری، دانشی و پیامدی دین در سینمای پس از انقلاب، زمینه‌های اجتماعی مقولات بازنمایی شده و رابطه سینمای دینی پس از انقلاب با مقوله دین رسانه‌ای شده است. برای این منظور فیلم‌هایی که بیشترین نزدیکی را با تعریف حداکثری سینمای دینی و مذهبی داشته‌اند از دهه‌های مختلف با نظر صاحبنظران این حوزه انتخاب شدند. فیلم‌های «توبه نصوح» و «افق» از دهه 60، «از کرخه تا راین» و «به رنگ خدا» از دهه 70، «خیلی دور-خیلی نزدیک» و «طلا و مس» از دهه 80 و فیلم «شیار 143» از نیمه اول دهه 90 انتخاب شدند. روش‌شناسی این پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد نشانه‌شناسی امبرتو اکو است. رمزگان‌های ده‌گانه اکو شامل ادراکی، شناسایی، انتقالی، لحن، تصویری، شمایل انگاشتی، ذوق و احساس، نظریه بیان، سبک شناختی و ناخودآگاه در صحنه‌های اصلی و فرعی فیلم‌ها بررسی و مقولات مختلف دینی استخراج شد. از جمله نتایج این پژوهش عبارتست از: اهمیت ویژه ابعاد «رفتاری» و «دانشی» دین در فیلم‌های بررسی شده دهه‌های مختلف، عمیق‌تر شدن دغدغه‌های سینمای دینی در سال‌های پس از دهه 60، سیاسی نبودن فیلم‌های بررسی شده دهه 80 علیرغم سیطره سیاست بر نظامات اجتماعی ایران و همسویی کامل فیلم‌ها با روندهای دینی جامعه در همه دهه‌ها.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religious representation in after-revolution Cinema;Relation to Social Context and Mediated Religion

نویسندگان [English]

  • Alireza Hosseini Pakdehi 1
  • Seyyed Reza Naghibulsadat 2
  • Mohsen Goudarzi 3
1 Assistant Professor of Communication, Allameh Tabatabai University
2 Associate Professor of Communication, Allameh Tabatabai University
3 PhD Candidate in Communication and Media Studies
چکیده [English]

This paper has focused on how different aspects of religion including faithful, emotional, behavioral, knowledge and consequence have been represented in after-revolution Iranian Cinema. The relations of these aspects to social contexts and mediated cinema have been studying too. Therefore, the films which have closer characteristics to best definition of religious cinema have been selected; “Tobeh Nosuh” and “Ofogh” of 60s, “From Karkheh to Rhein” and “The color of paradise” of 70s, “So far-So close” and “Gold and Copper” of 80s and “Track 143” of 90s have been selected. The methodology of this paper is qualitative content analysis with Umberto Eco’s semiology. Eco’s codes including perceptive codes, codes of recognition, codes of transmission, tonal codes, iconic codes, iconographic codes, codes of taste and sensibility, rhetorical codes, stylistic codes and codes of the unconscious have been detected in different primary and secondary scenes of these films and different subject matters of religion have been extracted. Some of the results are: the main focused of studied films is on behavioral and knowledge aspects of religion, having deeper concepts in religious cinema in the years after 60s, alignment of studied films to religious process in society and being non-political the films of 80s against hegemony of politics on social structures of Iranians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Representation
  • iranian cinema
  • Religious Cinema
  • Mediated Cinema
  • After-revolution Iran

مراجع

احمدی، محمد حسین (1380). تشنگی برای برخورد بی­واسطه با حقیقت. سینما، دین، ایران (مجموعه گفتگوها). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر ایرانی.
اسلام زاده، وحید (1384). مبانی نظری جامعه­شناسی هنر؛ رویکرد دیالکتیکی جامعه و هنر. نشریه بیناب. صص 169-156.
اشرف، ا (1388). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی. تهران: نیلوفر.
اکبرلو، منوچهر (1390). ابهامات در مفهوم سینمای دینی. سینمای دینی از منظری دیگر (مجموعه مقالات). تهران: حوزه هنری.
اکو، امبرتور (1385). سطوح تجزیه رمزگان سینما. ساخت­گرایی، نشانه شناسی سینما. مترجم: علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس.
باهنر، محمد جواد (1385). فناوری­های رسانه­ای و ایفای نقش­های فرهنگی (چالش­ها و راهبردهایی در توسعه فرهنگی). فصلنامه رسانه، شماره 67.
بهار، مهری (1393). دین و رسانه. تهران: انتشارات علم.
پرتو، امین (1395). سیاست و حکومت در ایران. در جامعه، سیاست و فرهنگ در ایران. به کوشش تقی آزاد ارمکی. تهران: علم.
جوادی آملی، عبدالله (1373). شریعت در آیینه معرفت. قم: رجا.
دو وینیو، ژان (1379). جامعه­شناسی هنر. مترجم مهدی سحابی. تهران: مرکز.
ذکایی، محمد سعید؛ شفیعی، سمیه سادات (1389). کالبدشکافی سیاست­گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و حوزه سبک زندگی دختران. فصلنامه مطالعات فرهنگی، ش 20.
راودراد، اعظم (1390). نظریه­های جامعه­شناسی هنر و ادبیات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ربیعی، علی (1380). جامعه­شناسی تحولات ارزشی. تهران: فرهنگ و اندیشه.
سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1395). تازه‌ترین آمار فروش فیلم‌ها در نوروز 95. دریافت شده از  http://cinema-org.ir/?p=newsdet&newsid=2271 در تاریخ 10/07/1395.
سجودی، فرزان (1387). نشانه­شناسی کاربردی (ویرایش دوم). تهران: علم.
سیف­الهی، سیف­اله (1381). جامعه­شناسی مسائل اجتماعی ایران: مجموعه مقالات و نظرها. تهران: جامعه­پژوهان سینا.
ضمیران، محمد (1382). درآمدی بر نشانه­ شناسی هنر. تهران: نشر قصه.
فاضلی، نعمت­الله (1391). مردم نگاری هنر (هنر و ادبیات، جستارهای جامعه­شناختی و انسان­شناختی در زمینه شعر، نقاشی، فیلم، موسیقی، عکاسی و گرافیک). تهران: فخراکیا.
فراستخواه، مقصود (1394). ما ایرانیان. تهران: نی.
فروغی، یاسر (1395). دین و دینداری در ایران. در جامعه، فرهنگ و سیاست در ایران. به کوشش تقی آزاد ارمکی. تهران: علم.
کاشانی، مجید (1390). نقش رسانه­ها بر دین­گریزی و دین­پذیری در جوامع مختلف. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
متز، کریستین (1380). نشانه شناسی سینما. مترجم روبرت صافاریان. تهران: انتشارات فرهنگ کاوش.
محمدی، مجید (1380). دین و ارتباطات. تهران: کویر.
مطهری، مرتضی (1364). مقدمه­ای بر جهان­بینی اسلامی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مهدی­زاده، سید محمد (1387). رسانه­ها و بازنمایی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها.
وارسته، محمد جواد (1377). سینما از نگاه اندیشه. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
 
Hjarvard, S. (2013). The mediatization of culture and society. Routledge.
Hall, Stuart (1997). Cultural Representation and Signifying Practice. Sage Publication
Glock, C. Y. and Stark, R. (1965). Religion and Society in Tension. Chicago: Rand McNally.
Meyer, Birgit and Annelies Moors, eds. )2006(. Media and the Public Sphere. Bloomington: Indiana University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار