عوامل اجتماعی مؤثر در نمایشنامه‏ ها و نمایشنامه‏ نویسان ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران

چکیده

جامعه­ شناسی هنرمندان یکی از زیرمجموعه­ های جامعه­ شناسی هنر است که هنرمندان را حداقل از دو منظر مطالعه می­ کند. اول، این شاخه ویژگی­ های فردی، اجتماعی و فرهنگی هنرمندان و نیز رابطه آن با گرایش آنها به هنرمند شدن را مطالعه می­ کند. دوم، این شاخه سبک­ ها و مضامین غالب در آثار هنرمندان در دوره زمانی معین و رابطه آن با شرایط اجتماعی معاصرشان را مطالعه می ­کند. داده­ های این پژوهش از مطالعه میدانی 75 نفر از نمایشنامه‌نویسان گرد آمده است که به دو طریق مطالعه شده‌اند. اول، آنها به پرسشنامه­ ای پاسخ داده­ اند که در آن سوالات کلی طرح شده بود. دوم، دو نمایشنامه از هر نویسنده به انتخاب خودش مطالعه شد و بر اساس نتایج این مطالعه و نیز نظر خود نویسنده و نظر منتقدان، سبک و مضمون غالب در آثار نویسندگان مشخص شد. با تقسیم کلی دوره تاریخی مطالعه به دوره­ های کوچک­تر و مطالعه شرایط اجتماعی در هر دوره، رابطه بین سبک و مضمون غالب نمایشنامه­ ها و شرایط اجتماعی معاصرشان تحلیل شد. مهم­ترین یافته پژوهش این است که برخلاف انتظار و برخلاف یافته­ های تحقیقات مشابه در ایران و دیگر نقاط دنیا، میان سبک و مضمون نمایشنامه ­ها با ویژگی فردی و اجتماعی نویسندگان و نیز با شرایط اجتماعی معاصرشان رابطه معنی­داری وجود ندارد. این یافته­ ها در بخش آخر مقاله، تحلیل و تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social factors influencing Iranian plays and playwrights

نویسنده [English]

  • azam ravadrad
چکیده [English]

Sociology of the artists is one of the subfields in the sociology of art which studies artists from at least two points of view. First, it studies individual, social and cultural characteristics of artists and the relationships of these factors to their tendencies towards becoming artist. Second, it addresses the styles and contents prevailing in the artists’ work in a certain period of time and its relationship to their contemporary social conditions. 
Following the above mentioned perspective, the present paper is an attempt to investigate the most important factors influencing Iranian plays and playwrights. Methodologically, it is based on surveying a sample of play writhers along with a documentary analysis. The data is drawn from a field study in Iran, in which 75 playwrights were surveyed. First, these writers were asked to respond to a researcher constructed questionnaire. Second, two plays of each writer were studied based on writers’ own suggestion. Based on reading of these plays, view of playwrights about their own style and content of work and viewpoints of some critics, the style and prevailing content of each writer were determined. 
The relationship between prevailing style and content of writers’ works is analyzed through dividing the whole period of study into shorter periods and taking into consideration the social conditions of each period. The findings showed that there was no meaningful relationship between artists’ social characteristics and the social conditions surrounding their works with their prevailing style and content. This is an unexpected result, as in the literature of sociology of art the effects of society on art is clearly emphasized. The reason for this unexpected result is analyzed in the conclusion section of this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sociology
  • Art
  • playwrights
  • style
  • Content
الکساندر، ویکتوریا (1390).جامعه‏شناسی هنرها،ترجمة اعظم راودراد، انتشارات فرهنگستان هنر (متن).
خواجه‌سروی، غلامرضا (1382). رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
راودراد، اعظم (1369). «بررسی جامعه‏شناختی هنرمندان نمایشنامه‏نویس تهرانی»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1389). «ویژگی‏های اجتماعی نقاشان نوگرای ایران»، جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، 2(3).
ــــــــــ (1387). «ویژگی‏های جامعه‏شناختی سینماگران ایرانی»، نامة علوم اجتماعی، 16(34).
رجبلو، علی و طهماسبی، زهرا (1390). «ساختار قشربندی جامعة شهری ایران در دو دهة اول نظام جمهوری اسلامی ایران»، دانشنامة علوم اجتماعی، 3(1).
شهبازی، عبدالله (1382). «ناگفته‏هایی از انقلاب؛ بررسی دو دهه دگرگونی ساختاری در ایران»،زمانه، ش 18 و 19.
شادلو، عباس (1385). راه سوم در ایران و غرب، تهران: نشر حکایت قلم نوین.
عیوضی، محمدرحیم (1387). «تحلیلی بر سیاست خارجی آقای دکتر محمود احمدی‏نژاد»، راهبرد یاس، ش 14.
لوکاچ، گئورگ (1349). معنای رئالیسم معاصر، ترجمة فریبرز سعادت، تهران: نیل.
مهدیانی، علیرضا و مرتضوی، سیدحسن (1387). «سیمای نشر کتاب در ایران طی دو دهة اخیر»، رهیافت، ش 31.
میرزاده، حمید (1378). آمار سخن می‏گوید، تهران: ناشر حمید میرزاده.
نجفی فیروزجایی، عباس (1384). «دوران سازندگی/ تحلیلی بر تحولات اجتماعی‌ـ سیاسی پس از انقلاب اسلامی (1368 ـ 1376)»، نشریة الکترونیکی معارف.
نوروزی، محمدجواد (1387). «جمهوری اسلامی ایران در پنج گفتمان»، مطالعات انقلاب اسلامی، 4(13).
ولف، جانت (1367). تولید اجتماعی هنر، ترجمة نیره توکلی، تهران: نشر مرکز.
هاوزر‏، آرنولد (1375). تاریخ اجتماعی هنر‏، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: خوارزمی.
هینیگ، ناتالی (1384). جامعه‌شناسی هنر، ترجمة عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر آگه.
یحیی، فوزی (1384). تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران (1357 ـ 1380)، ج 2، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ مؤسسة چاپ و نشر عروج.
 
Ravadrad, A. (1996). “Social Determination of Art: A Theoretical and Empirical Study”, Unpublished Ph.D. thesis: University of Western Sydney Maccartur, Australia.
Alexander, Victoria (2003). Sociology of the Arts, Blackwell Publishing.