تحلیل جامعه‌شناختی بوردیویی بر شخصیت‌پردازی در سینمای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد سینما، دانشگاه تهران

2 دانشگاه اصفهان

3 دانشگاه تهران- پردیس هنرهای زیبا- دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی

چکیده

فیلم‏ گوزن‏ها و کندو، دو اثر سینماییِ پیش از انقلاب اسلامی، نشانه ‏هایی از سینمای موج نو را دارند. این دو فیلم توانستند در فضای ذهنیت اجتماعی کنشگران روزمره تأثیر متفاوتی بگذارند. در این پژوهش، با تکیه بر نظریة ساختاربندی بوردیو، سعی شده است سبک روایی دو فیلمِ گوزن‏ها و کندو، با نگاه به سوژه‏ های مطرح‏ شده در فیلم، بررسی شود. نتایج این بررسی نشان می‏ دهد کنشگر اجتماعی، به‌رغم اینکه تحت تأثیر ساختارها به زوال کشیده می‏شود و از متن به حاشیه پرتاب می‏شود، بزنگاه‏ ها یا پرسوناژهای سمپاتیک دوم می‏ تواند به کنشگر آسیب‏دیده در میدان اجتماعی کمک کند تا علیه نظم زمانه ‏اش برخیزد و از جایگاه طبقاتی و منزلتی خویش فراتر رود. شخصیت‏ های این دو فیلم بیانگر آن‏اند که سوژه می‏تواند از حدود ایدئولوژیک زمان و مکان خویش بگذرد و تحت تأثیر دگردیسی روحی به مقاومت در مقابل ارزش‏ ها و هنجارهای رایج دست بزند و، با معناگریزی از سطوح ارزشی جامعه‏، به معنادهیِ ساختارها اقدام کند و عاملیت خویش را از طریق همین طغیان علیه نظام اجتماعی ثابت کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Applying Bourdieu's concepts to the Iranian movies

نویسنده [English]

  • mohammad bai 1
چکیده [English]

Gavaznha(deer) and Kandu(hive) as two of the pre-revolutionary movies in the history of Iranian cinema carry signs of the Iranian New Wave. Since these movies were somehow the social reality of their time, they succeeded in having a different influence on the minds of social actors. On the other hand, developing the screenplay’s characters in these two movies was quite distinct from the routine of cinema in that time. In other words, the characters displayed in these movies try to defy the normative patterns instead of following them. In this paper, we try to investigate the narrative mode of the mentioned movies by regarding the proposed subjects in each movie through relying on Bourdieu’s theory of structuralism in relation to agency and structure. The Results indicate that despite the fact that the social actor fades out under the influence of structures, but the existence of critical junctures or second sympathetic characters can help the crushed-under-the-gears-of-social-field-actor to stand against the regularities, and to exceed his social class and dignity. Finally, the characters of these two movies show that the subject can cross the ideological geography of his time and space and resist against the current norms and values under the influence of mental metamorphosis, and proceed to give meaning to structures by escaping from the meaning of society’s prevailing values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • screenplay’s character
  • field
  • habitus
  • capital
  • controversial
  • Pierre Bourdieu
اباذری، یوسف (1380). «رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی»، ارغنون، ش 18.
ــــــــــ (1375). «آموزش عاطفی فلوبر»، ارغنون، ش 9 و 10. ارجمند، مهدی (1376). «گونه‏های شخصیت در فیلم‏نامه‏های ایرانی»، فارابی، ش 26. استونز،  راب (1388): متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ترجمه مهرداد میردامادی، تهران، نشر مرکز
احمدی، بابک (1391). خاطرات ظلمت، تهران: درباره­ی سه اندیشگر مکتب فرانکفورت والتر بنیامین، ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو، تهران، نشر مرکز.
 
استونز، راب (1388). متفکران بزرگ جامعه‏شناسی، ترجمة مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز.
استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی دربارة فرهنگ عامه، ترجمة حسین پاینده، تهران: نشر آگه.
امینی نجفی، علی (1388). «آیا گوزن‏ها بهترین فیلم سینمای ماست؟»، خردنامة همشهری، ش 3.
بوردیو، پیر (1380). نظریة کنش، ترجمة مرتضی مردی‌ها، تهران: نشر نقش و نگار.
ــــــــــ (1390). تمایز (نقد اجتماعی قضاوت‏های ذوقی)، ترجمة حسن چاووشیان، تهران: نشر ثالث.
جلائی‌پور، حمیدرضا و محمدی، جمال (1388). نظریه‏های متأخر جامعه‏شناسی، تهران: نشر نی.
جنکینز، ریچارد (1385). پیر بوردیو، ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاووشیان، تهران: نشر نی.
دووینو، ژان (1390). جامعه‏شناسی هنر، ترجمة مهدی سحابی، تهران: نشر مرکز.
راودراد، اعظم و همایون‏پور، کیارش (1383). «جامعة هنرمند و هنرمند جامعه؛ تحلیل جامعه‏شناختی آثار سینمایی بهرام بیضایی»، هنرهای زیبا، ش 19.
زنجانی، زاد (1383). «مقدمه‏ای بر جامعه‏شناسی پی‌یر بوردیو»، مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد.
سجودی، فروزان (1382). نشانه‏شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه.
سیدمن، استیون (1390). کشاکش آراء در جامعه‏شناسی، ترجمة هادی جلیلی، چ 3، تهران: نشر نی.
شیخ‌مهدی، علی (1385). «تحرک اجتماعی ضدقهرمان‏های ایرانی»، کتاب ماه هنر، ش 93 و 94.
شیروان‌لو، فیروزه (1355). مجموعه مقالات، گستره و محدودة جامعه‏شناسی هنر.
طوسی، جواد (1388). «از انسان بی‏آرمان کاری برنمی‏آید»، خردنامة همشهری، ش 36.
عظیمی، شاپور (1379). «آیینه‏های روبه‌رو»، فارابی، ش 37.
فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی، قم: صبح صادق.
فیسک، جان (1380). «فرهنگ تلویزیون»، ترجمة مژگان برومند، ارغنون، ج 2، ش 19.
قوکاسیان، زاون (1378). مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار مسعود کیمیایی، تهران: نشر دیدار.
ممتاز، فریده (1383). «مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو»، پژوهش‏نامة علوم انسانی، ش 41ـ42.
موسوی، سیدعبدالجواد (1375). «نقد فیلم ضیافت»، سینما تئاتر، ش 14.
محمدی، جمال (1390). «تحلیل جامعه‏شناختی تعامل قهرمان و زندگی روزمره در سینمای مسعود کیمیایی»، جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، 3(2).
هاشمی، محمد (1387). «آشنایی‏زدایی از فیلم‌فارسی در آثار یک فیلم‏ساز جامعه‏گرا»، نقد سینما، ش 60.
نطنزی، یحیی (1388). بازنگری یک فیلم کلاسیک، خردنامة همشهری، ش 36.
هینیک، ناتالی (1391). جامعه‏شناسی هنر، ترجمة عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر آگه.
یزدانجو، پیام (1383). اکران اندیشه: فصل­هایی در باب فلسفه سینما، تهران، نشر مرکز
یوسف‌نیا، شراره (1373). «کیمیایی و سینما، از آغاز تا امروز»، سینما تئاتر، ش 4.
 
یاراحمدی، لعیا و همکاران (1389). «تحلیل جامعه‏شناختی آثار مسعود کیمیایی»، جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، 2(1).
 
Adams, M. (2006). “Hybridizing Habitus and Reflexivity, Towards an Understanding of Contemporary Identity”, Sociology, 40.
Bourdieu, Pierre (1977). Outline of a Theory of Practice, Cambridge: Cambridge University Press.
ــــــــــ (1993). B, Socialogy in Quuestion, Translated by Richard Nice, SAGE publication
ــــــــــ (1984). Distinction, A Social Critique of the Judgements of Taste, London: R.K.P.
Fiske, John (1990). Inrtoduction to Communication Studies, London: Routledge.