ادراک و بازنمایی زمان در رمان ایرانی (مطالعة موردی دهة 80 شمسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مطالعات فرهنگی دانشگاه غیرانتفاعی علم و فرهنگ

2 کارشناس‌ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه غیرانتفاعی علم و فرهنگ

چکیده

این پژوهش، با تکیه بر مفروضات گفتمان مطالعات فرهنگی، بر این باور است که درکی که انسان‏ها از «زمان» دارند نه ذاتی و جهان‌شمول، بلکه درکی برساخته و فرهنگی است؛ بدین معنی که هر فرهنگ صورت‌بندی(های) ویژة خود از زمان را شکل می‏دهد و به افراد ارائه می‏نماید. بر این اساس، پژوهشِ پیشِ‏ رو در صدد است به بررسی صورت‌بندی فرهنگ ایرانی از زمان در چند رمانِ ایرانیِ دهة 80 شمسی بپردازد و با به‏کارگیری روش تحلیل تماتیک در پی توصیف آن است که زمان در رمان‏های مذکور چگونه و در پیوند با چه مفاهیمی صورت‏بندی و بازنمایی شده است. نتایج به‏دست‏آمده نمایشگر دو الگوی آگاهی زمانی متفاوت در متن رمان‏هاست: الگوی اول شامل زمانی دایره‏ای و دربرگیرندة چرخه‏های متداخلی از «گذشتة بازگشتی» و «حال تکراری» است؛ الگوی دوم فهمی آینده‌محور و خطی از زمان را مطرح می‏کند که در بستر آن مفاهیم حال و آینده بر مفهوم گذشته غالب می‏شوند. در متن رمان‏ها دو الگوی مذکور در شکل دو‏گانه‌ای متضاد ظهور می‏کند که در آن الگوی اول بر الگوی دوم غلبه می‌یابد و دومی را در هیئت «دیگریِ» خود بازمی‌‏شناسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The perception and representation of Time in the Iranian Novel (1380 A.H.S case study)

نویسندگان [English]

  • Naseroddin Ghorab 1
  • Hengame Mazloumi 2
1 Faculty member of university of Science & Culture
2 MA in Cultural Studies- University of Science & Culture
چکیده [English]

Base on Cultural Studies’ presuppositions, this article presumes human being’s Time perception to be constructed and cultural rather than inherent and universal; since every specific culture reconstructs its own unique forms of Time and offers them to the belonging individuals as a natural reality. Referring to theories and prior researches, there are three types of Time conception: First, Cyclical Time which belongs to earlier stages of human being’s life integrated with natural cycles and mythical believes. Second, Religious Linear Time ending with resurrection and afterlife and the third is Modern Linear Time which is associated with the notion of death, Modernity and instrumental rationality. Considering three types above, this article is set up for discovering and tracking differed kinds of Time representation through the Iranian novels, hopping to locate the most prominent way of time perception in the context of Iranian culture. Accordingly, by applying thematic analysis, this research intends to study probable Iranian cultural forms of time in the context of 80’s (A.H.S) Iranian novels; which are: The Nocturnal Harmony of Wood Orchestra by Reza Ghasemi, I Turn off theLights by Zoya Pirzad, Don’t You Worry by Mahsa Mohebali and My Bird written by Fariba Vafi.. The results demonstrate two differed time themes. The first theme includes two distinct but intertwined cyclical time forms which are “Returning Past” and “Repetitive Present”; while the second invokes future-oriented and linear concept of time which through, the present and the future dominate the past. The Returning Past represents characters’ experience of floating in the memories and nostalgia which paradoxically tends to be considered a torture as much as a bless. The Repetitive Present is a term for characters’ encounter everyday life boredom and devastating repetition of it. In the context of stories the two mentioned Time moods belong to the protagonists who frequently move between the moods but never manage to find peace neither in the past nor in the present. Unlike the mentioned characters, the deuteragonists (second characters) represent the linear notion of time. They are rather ambitious and self-centered types who are able to enjoy the every moment of present and furthermore plan for the future. The notable point in the all considered novels is the protagonists indicate mixed feelings about the deuteragonists. Mixed feelings of hatred and adoration, criticism and envy. Accordingly, the paper can claim two types of time models, which are Cyclical Time and Modern Linear Time are findable in the texts of Iranian novels, while the role of Religious Linear Time is almost nothing. The Cyclical Time is the main and dominant model, since it is attached to the main characters who are also the narrator of the stories. Although The Modern Linear Time is also distributed throughout the texts, it is represented as an alien Time perception rather than legitimate and acceptable way of reaction to Time. Therefore, the two themes appeared in the four studied novels, present an antithetical binary which through the cyclical theme occupies the superior place and offers repetition and stability rather than change and proceeding, while the Linear image of Time is placed in an inferior position and represented as foreign Time perception, as “The Other”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • time
  • Iranian novel
  • Representation
  • past- orientation
  • future-orientation
  • Otherness
ابراهیمی دینانی، غلامحسین و پیرمرادی، محمدجواد (1379). «مفهوم زمان در فلسفة برگسن»، مجلةمدرس، 4(4).
اریکسن، تروند برگ (1385). تاریخزمان، ترجمة‏ اردشیر اسفندیاری، آبادان: پرسش.
پیرزاد، رؤیا (1392). چراغهارامنخاموشمیکنم، چ 47، تهران: نشر مرکز.
جهاندیده، سینا (1391). «زمان، هویت، و روایت: چگونگی فهم زمان در روایت‏های تخیلی غرب و ایران»، در فصل‌نامةادبپژوهی، 19، 121 ـ 150.
رستمی جلیلیان، حسین (1391). «بررسی ریشه‏ها و زمینه‏های تطبیق تفسیر زمان در اندیشه‌‏های برگسون و ملاصدرا»، در فصل‌نامةاندیشةدینیدانشگاهشیراز، ش 42، 97 ـ 118.
رستمی جلیلیان، حسین (1383). «تفسیر زمان در فلسفة هایدگر»، رسالة کارشناسی ارشد فلسفه، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‏المللی امام خمینی (ره).
شایگان، داریوش (1390). آمیزشافقها: منتخباتیازآثارداریوششایگان، با گزینش و تدوین محمدمنصور هاشمی، تهران: نشر فرزان.
فرهادپور، مراد (1386). «یادداشتی دربارة زمان و روایت»، ارغنون: دربارةرمان، 3(9 و 10)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قاسمی، رضا (1392). همنواییشبانةارکسترچوبها، چ 12، تهران: نیلوفر.
گیدنز، آنتونی (1389). جامعهشناسی، ترجمة‏ حسن چاوشیان، چ 6، تهران: نشر نی.
محب‏علی، مهسا (1390). نگراننباش، چ 11، تهران: نشر چشمه.
محدثی، حسن (1390). جامعهشناسیدین: روایتیایرانی، تهران: (پلی‌کپی).
نادری، لیلا (1386). «بررسی مفهوم زمان از دیدگاه پست‏مدرنیسم بر یکی از رمان‏های تونی موریسون به نام محبوب»، رسالة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدة‏ زبان‏های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی.
نوری تاجر، سوسن (1383). «مفهوم زمان و وقت در عرفان اسلامی (با توجه به عرفان مسیحی)»، رسالة کارشناسی ارشد تاریخ ادیان و عرفان، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی.
وبگاه معاونت طرح و برنامه (1391). «دو ساعت کار مفید در روز، پشتوانة نامطمئن برای تولید ملی»، از پایگاهاینترنتیhttp://vpb.um.ac.ir/
وفی، فریبا (1391). پرندة من، چ 14، تهران: نشر مرکز.
Fitzpatrick, Tony (2003). Social Policy and Time, School of Sociology & Social Policy, Nottingham University.
Hirschon, Renee (2011). Cultural Mismatches: Greek Concepts of Time, Personal Identity and Authority on the Context of Europe, University of Oxford.
Lebedko, Maria (2001). Time Perception across Russian and American Cultures, In International Conference Centre, Kitakyushu, Japan.
Subrt, Jiri (2001). The Problem of Time from the Perspective of Social Science, In Czech Sociological Review, Vol. 9.
Tabboni, Simonetta (2001). The Idea of Social Time in Norbert Elias, In Time & Society, Vol. 10(1): 5-27.
Weik, Elke (2004). From Time to Action: The Contribution of Whitehead’s Philosophy to a Theory of Action, In Time & Society, 13, 301-320.
Zwaan, Rolf A., Madden, Carol J. and Stanfield, Robert A. (2001). Time in Narrative Comprehension: A Cognitive Perspective, In The Psychology and Sociology of Literature: In Honor of Elrud Ibsch, Dick Schram & Gerard Steen, John Benjamins Publishing co.