گفتمان‌شناسی شعر پست‌مدرن ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

2 دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

     برآمدن پست‌مدرنیسم به‌منزلة جنبشی فکری و بروز رویکرد رادیکال آن، پیامد سرخوردگی جامعة اروپایی از دستاوردهای مدرنیته است. منتقدان نتیجة واقعی عقلانیت مدرن را، دنیایی بحران‌زده، سردرگم، مشحون از خشونت و پیش‌بینی‌ناپذیر می‌دانند. این جنبش در طول چند دهه به جریانی جهانی تبدیل شد. ایران نیز از دهة چهل، تحت تأثیر آن قرارگرفت. یکی از حوزه‌های متأثر این جنبش، شعر فارسی است که البته به‌طور مشخص، جریان شعر پست‌مدرن، با این عنوان، از دهة هفتاد در ایران مطرح شد و مورد توجه بسیاری از شاعران قرارگرفت. اما غالب منتقدان این جریان را تقلیدی از شعر غرب و کاملاً تصنعی دانسته و عقیده دارند این نوع شعر به‌خاطر ریشه نداشتن در فرهنگ و جامعة ایرانی اصالت ندارد. در این مقاله نویسندگان، با روشی توصیفی- تحلیلی، با استفاده از نظریة گفتمان، تلاش کرده‌اند که نشان دهند همة آن اصولی که گفتمان‌شناسی دربارة تأثیر عوامل بیرونی مانند فرهنگ، سیاست، اقتصاد و... برای ایجاد متن ادبی خاص بیان می‌کند، دربارة شعر پست‌مدرن ایران نیز صدق می‌کند، زیرا موضوعی به این اهمیت را از طریق تزریق ترجمه یا تقلید صرف نمی‌توان به‌طور مکانیکی و تصنعی به‌وجود آورد. حتی در صورت ایجاد نیز به جریان فراگیری که امروز هست تبدیل نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Discourse Analysis Postmodern poem in iran

نویسندگان [English]

  • Ghodsieh Rezvanian 1
  • Ahmad Khalili 2
1 Associate Professor of Persian language and literature Mazandaran university
2 PhD Persian language and literature Mazandaran university
چکیده [English]

The condition of postmodern is the condition of our current world, which appeared after technology revolution. It’s a universal progress that forms its special shape according to the culture of each society. The frequent view point says creating postmodernism is an intellectual-cultural movement and appearing its rational effects is actually because of European society disappointment of modernism achievements. Critics believe the real result of modern rationality is a critical, mazy, full of terror and unpredictable world. Some prominent philosophers like nitche and haideger  discussed this viewpoint significantly. So a very strong movement was created in west, that is called postmodernism. However this movement is in some views out-and-out continuance of modernism, but it stands against the finality-base, science-base and wisdom-base of modern world.
Iran was influenced with this condition after 40’s and except an interruption because of 1357 revolution grounds and back grounds, it has continued until today. Paying attention to the changes in the different culture of valuation, social … domain in these decades in Iran can be an evidence for the validity of our claim. Persian poem is one of the domains that is influenced by this negotiation condition. In Iran, in 70s decade it was significantly called as postmodern poem progress and become a considerable view in poets’ and authors’ works. But most critics take this progress as an imitation of west poem and assume it as a product translation and tendency to their theory. They believe that it is not genteel because this kind of poem doesn’t have any root in Iranian culture and society.
By choosing the descriptive-annalistic method and using the navigation analysis theory, this study tries to show all principles, which are set by the knowledge of negotiation, about effect of external factors such as culture, policy, economy … are valid about Iran’s postmodern poem; because an important subject like it can not be created mechanical or artificial by injecting translation or imitation only. Even being created in this way, it can’t become a wide and steady progress as it is today. The negotiation study demonstrates Iran had faced to significant changes in these decades which are undeniable signs of overcoming of these negotiations. On one side, in religious and politic thoughts’ domain, some thoughtful like Sariati, Sorush, Khatami, …, who have new  viewpoints, make cracks on Iran religious and thinking tradition of negotiation dam. And on the other side, other politic and social negotiations like Khordad 2nd, introducing the rights of branches, new movements such as feminism, environment and … faces the society with a new kind of thoughts and living experience. Furthermore, economic negotiation which had roles in appearing postmodern movement in west can be seen in Iran now. Problems such as poverty and unemployment, inflation and economic inactivity, financial crisis and consumption culture make a kind of distrust and concerning between citizens. But the most important postmodern dimension of Iranian society can be seen in the creation of new cultural negotiation arising from expanding digital culture like internet, satellite, and cell phone. The changes in values such as tendency to luxury, free behavioral relation, preoccupation toward other cultures, multi identity … are in the special cultural situation and some call it as a critical situation. In this challenging and paradox situation which causes disorder, wandering, lack of stability, and distrust; finalities tremble, abstracts become relative and multiplicity and small narrative replace them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Postmodernism
  • knowledge of negotiations
  • Iran’s postmodern poem
 
1. آقاگل­زاده، فردوس(1386)، «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات»، مجلّه­ی ادب­پژوهی، شماره اول، صص17-27.
2. احمدی، بابک(1389)، مدرنیته و اندیشة انتقادی، چاپ هشتم، تهران: مرکز.
3. امیری، جهاندار(1386)، اصلاح­طلبان تجدیدنظرطلب و پدرخوانده­ها، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
4. باباچاهی، علی(1375)، نم نم بارانم، چاپ اول، تهران: نشر دارینوش.
5. _________(1390)، پیکاسو در آب­های خلیج­فارس، چاپ دوم، تهران: ثالث.
6. براهنی، رضا(1374)، خطاب به پروانه­ها، تهران: مرکز.
7. ________(1378)، «چگونه پاره­ای از شعرهایم را گفتم»، بایا، ش 1و2، صص:12-19.
8. بشیر، حسن(1385)، تحلیل گفتمان دریچه­ای برای کشف ناگفته­ها، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
9. پاینده، حسین(1388)، نقدادبی و دموکراسی؛ جستارهایی در نظریه و نقد ادبی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
10. ________(1390)، گفتمان نقد؛ مقالاتی در نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.
11. ________(1390)، داستان کوتاه در ایران، جلد3، داستان­های پسامدرن، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
12. پدرام، مسعود(1382)، روشنفکران دینی و مدرنیته پس از انقلاب، چاپ اول، تهران: گام­نو.
13. تاجیک، محمدرضا(1379)، جامعه­ای امن در گفتمان خاتمی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
14. __________(1385)، صدای پای آینده؛ دهة چهارم و آینده­های جامعه­ی ایرانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
15. جاوید، محمدجواد(1385)، «جمهوری اسلامی ایران و پست­مدرنیسم»، فصلنامه دانش سیاسی، ش 3، صص: 59-83.
16. جمالی، رزا(1377)، این مرده سیب نیست یا خیار است یا گلابی، چاپ اول، تهران: ویستار.
17. ______(1382)، شعر دهه­ی 70 در گفتگو با منتقدان و شاعران، مجله جهان کتاب، ش169،صص: 16-23.
18. جهانبگلو، رامین(1372)، ایران امروز؛ سنت، مدرنیته یا پست­مدرن، مجله­ی کیان، ش 15، صص:2-15.
19. جیمسون، فردریک(1389)، پست­مدرنیسم؛ منطق فرهنگی سرمایه­داری متأخر، ترجمه­ی مجید محمدی و دیگران، تهران: هرمس.
20. داوری، رضا(1375)، سنت، مدرنیته، پست­مدرن؛ گفتگو با اکبر گنجی، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
21. درجزی، فریبرز(1382)، «پست­مدرنیسم و تبادل فرهنگ­ها»، مجله­ی بازتاب اندیشه، ش47، صص: 42-47.
22. دستغیب، عبدالعلی(1386)، مدرن و پسامدرن، چاپ اول، تهران: مرغ آمین.
23. ____________(1388)،«پست­مدرنیسم در شعرهای باباچاهی»، مجلّه­ی جهان کتاب،  شماره­ی 3و4، صص38-43.
24. زرشناس، شهریار(1381)، «پست­مدرنیسم در فلسفه و ادبیات»، ادبیات داستانی، ش 61، صص:6-7.
25. سروش، عبدالکریم(1371)، قبض و بسط تئوریک شریعت، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
26. شایگان، داریوش(1380)، افسون­زدگی جدید؛ هویت چهل تکه و تفکر سیّار، ترجمه­ فاطمه ولیانی، تهران: فرزان.
27. ضیمران، محمد(1381)، «پست­مدرنیسم جریانی که به تاریخ پیوست»، مجله­ی آزما، ش هفدهم، صص:35-38.
28. طاهری، قدرت­الله(1384)، «پست­مدرنیسم و شعر معاصر ایران»، مجله­ی پژوهش­های ادبی، ش 8، صص: 29-50.
29. عبدالکریمی، بیژن(1385)، «نقدی بر قرائت پست­مدرن از اندیشه­های شریعتی»، دانشکده ادبیات دانشگاه اصفحان، دوره دوم، ش46، صص:61-80.
30. ___________(1389)، «چند پرسش درباره­ی پست­مدرنیسم ایرانی»
http://www.parsine.com/fa/pages/?cid=22760.02/06/2011.
31. فرکلاف، نورمن(1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­.
32. قانعی­راد، محمدامین(1381)، تبارشناسی عقلانیت مدرن؛ قرائتی پست­مدرن از اندیشه­های دکتر علی شریعتی، تهران: نقد فرهنگ.
33. قبادزاده، ناصر(1381)، روایتی آسیب­شناختی از گسست نظام و مردم در دهه دوم انقلاب، تهران: فرهنگ گفتمان.
34. قره­باغی، علی­اصغر(1380)، تبارشناسی پست­مدرنیسم، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
35. کاویانی، حمید(1378)، رمز پیروزی یک رئیس­جمهور، چاپ دوم، تهران: مدرسه­ی نشر و تحقیقات ذکر.
36. مک­کافری، لری(1381)، ادبیات پسامدرن، تدوین و ترجمه­ی پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
37. موسوی، مهدی(1382)، فرشته­ها خودکشی کرده­اند، چاپ اول، ایران: مولف زیرزمینی.
38. _________(1387)، «شناسه­های غزل پست­مدرن»، مجله اینترنتی آدم­برفی­ها، 18/05/1391.
39. نش، کیت(1385)، جامعه­شناسی سیاسی معاصر؛ جهان شدن، سیاست و قدرت، ترجمه­ی محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
40. نصری، قدیر(1385)، «پست­مدرنیسم و مطالعات راهبردی»، فصل­نامه مطالعات راهبردی، سال نهم، ش اول، صص:7-30.
41. نوذری، حسین­علی(1379)، پست­مدرنیته و پست­مدرنیسم، تهران: انتشارات نقش جهان.
42. وندایک، تئون­ای(1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان، ترجمه تژا میرفخرایی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
43. هاج، یوانا(1377)، فمینیسم و پسامدرنیته، مجله­ی فارابی، ش29، صص: 52-67.
44. هوارد، راجر(1382)، ایران در بحران، ترجمه­ی مهوش خدابخشیان، بی­جا.
45. Brown, G and Yule, G (1983), Discourse Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
46. Featherstone, Mike(1998), In Pursuit Of The Postmodern, Theory, culture And Society, Vol.5.Nos2-3, p: 194-208.
47. Fekete, John(1987), Life After Postmodernism Essays On Value And Culture, Canada: New World Perspectives Montral.
48. Goulby.D and Janes.C(1996), Post-modernity Education and European Identities comparative
49. Hutcheon, Linda(2002), The Politics of Postmodernism, London and NewYork: Routledge.