ایدئولوژیِ جنسیتیِ بصری در آثار نقاشان زن و مرد با موضوع پرترة زنان در شش دهة گذشته در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة سینما تئاتر دانشگاه هنر تهران

2 دانشجوی دکتری هنر اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

با نگاهی مقایسه‌ای میان آثار نقاشان مرد و زن که به تصویر چهرة زن پرداخته‌اند و بررسی این آثار در طول تاریخ نقاشی معاصر ایران که نگارندگان آن را به سه دورة مجزا تقسیم کرده‌اند می‌توان به نتایج قابل توجهی دربارة ایدئولوژیِ جنسیتی موجود در این آثار دست یافت. این پژوهش با تلفیق دو مفهوم ایدئولوژیِ جنسیتی و ایدئولوژیِ بصری به صورت «ایدئولوژیِ جنسیتیِ بصری» و کاربست این سازة مفهومی در تحلیل نمونه‌هایی از آثار نقاشان زن و مرد در این سه دوره با استفاده از روش‌شناسی نشانه‌شناسیِ اجتماعیِ تصویر، سعی در روشن کردن ایدئولوژیِ جنسیتیِ مجسم در این آثار دارد. همچنین، به سیر تحول رویکرد نقاشان در بازنمایی تصویر زن در این سه دوره پرداخته است. در پایان این‌طور نتیجه می‌گیریم که رویکرد تبعیض‌آمیز جنسیتی در بازنمایی زنان در آثار نقاشان مرد از آغازین جریان‌های نقاشیِ نوگرا تا نقاشیِ امروز بسیار تعدیل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Visual gender ideology in the works of male and female painters in the last six decades in Iran

نویسندگان [English]

  • Farzan Sojoodi 1
  • Leila Tabatabaie Yazdi 2
1 Associate Professor, Faculty of Dramatic Arts, Art University of Tehran, Iran
2 PhD Candidate in Islamic Art, Tarbiat Modares University, Iran
چکیده [English]

Representing women both in portraitures and figurative works has been very frequent and repetitive in the art works of female and male artists in Iran's contemporary art as well as Iranian traditional painting in previous eras. Comparing the works of male and female artists representing women in their paintings and considering these works through the passage of time in the contemporary history of Iranian painting, the authors of this article have divided Iranian contemporary painting into three separate periods which can help us reach considerable points regarding the hidden gender ideology underlying their creation and in the minds of their creators. This research, with pulling together the two concepts of "visual ideology" and "gender ideology" and deriving the newly-coined concept of "visual gender ideology" as a combination of the two prior concepts, and then applying it in analyzing the works of male and female painters representing women as their artistic subject in these three periods by using the visual social semiotics methodology in analyzing the visual codes within a feminist approach, aims to clarify the sexist visual ideology of male artists when they come to represent women in their art works on the one hand, and have investigated the evolution of such visual gender ideology in the works of male and female painters through these three separate periods on the other hand. It also reveals the contrasting approaches female and male painters have and use when they come to represent women in their art works, which could be itself a clear evidence of their ideology regarding the issue of women. Most often, male painters objectify women’s picture in a way that it is drawn very close to their phantasies regarding the feminine identity and their sexist gender ideology. By doing so, they used to and are -consciously or not- reproducing that traditional view of women as a pleasing and possible to the dominant male gaze, as an object of desire. This continuing trend of reproducing such a fake picture of women’s identity and gender by representing them as such by male artists have and would construct a false identity of women and femininity in our traditional and contemporary visual culture reflecting the sexist gender ideology underlying it. With having this in mind, it could be said that representation can be used as a strong tool to construct and reproduce a false picture of women and femininity in a countries visual culture reflecting its false understanding or better to say ideology regarding the issue of gender. It is concluded that the sexist approach of male artists in representing women in their art works has been moderated as we move from the early modern painting in Iran and come closer to the present decade. In the most recent period, which is regarded as Iran's today painting, we can find more "realistic" women in the works of the young generation of male painters as compared to their counterparts in the two previous periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • feminist criticism
  • gender ideology
  • portraiture
  • Representation
  • visual ideology
  • visual social semiotics
  1. اویسی، ناصر (1344). بیست و چهار تابلو رنگی و نوزده تابلو سیاه و سفید از ناصر اویسی. تهران، مروارید.
  2. رامین، علی (1382). مبانی جامعه شناسی هنر، تهران، نشرنی.
  3. راودراد، اعظم، مریدی، محمدرضا و تقی­زادگان، معصومه (1389). «تحلیلی بر بازنمایی زن در نقاشی معاصر ایران». فصلنامه­ی پژوهش زنان، دوره­ی 8، شماره­ی 1، بهار 1389، صص 125-141.
  4. ریو سارسه، میشل (1385­). تاریخ فمنیسم. ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
  5. مهدیزاده، سید محمد و اسمعیلی، معصومه (1391). «نشانه‌شناختی تصویر زن در سینمای ابراهیم حاتمی کیا». فصلنامة زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، شمارة 1.
  6. مهدی‌زاده، سید محمد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر معاونت و توسعة رسانه‌ها.
  7. ولف، جنت (1367). تولید اجتماعی هنر. ترجمة نیره توکلی، تهران، نشر مرکز.
  8. هینیک، ناتالی (1378). جامعه‌شناسی هنر. ترجمة عبدالحیسن نیک‌گهر، تهران، نشر آگه.

 

  1. Broude, N. & Garrard D. M. (Eds.) (1994). The Power of Feminist Art, Emergence, Impact and Triumph of the American Feminist Art Movement. NY: Thames and Hudson.
  2.  Code, L. (Ed.) (2003). Encyclopedia of Feminist Theories. NY: Routledge.
  3. Harrison, C. (2003). “Visual Social Semiotics, Understanding How Still Images Make Meaning”, Technical Communication. Vol. 50, No.1, February.
  4. Kress, G. & van Leeowen, T. (2006). Reading Images, the Grammar of Visual Design. Taylor and Francis E-Library.
  5. Saltzman Chafetz, J. (2006). Handbook of the Sociology of Gender. NY: Springer.
  6. Van Leeuwen, T. & Jewitt, C. (Eds.) (2010). A Handbook of Visual Analysis. London: Sage Publications.
  7. Woodal, J. (1997). Portraiture: Facing the Subject. Manchester University Press.
  1. Hall, S. (Ed.) (1997). Representation, Cultural Representation and Signifying Practices. London: Sage Publications.
  1. Smelser, J.N. & Baltes, B.P. (Eds.) (2001). International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. Vols. 19 & 20, Elsevier Ltd.