تحلیل انتقادی گفتمان چند وجهی در نقاشی معاصر ایران (نمونه مورد مطالعه: مجموعه دگردیسی اثر محمود سبزی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی، گروه آموزش هنر، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی: 14665-889، تهران، ایران.

10.22059/jsal.2025.379974.666328

چکیده

تحلیل معاصر هنری به جای تمرکز بر اثر به عنوان یک شئ منحصر به فرد، به سمت تفسیر و تبین فضاهای تولید، ارائه و دریافت آثار سوق پیدا کرده است؛ به این ترتیب نمایان ساختن فرآیند بر تحلیل صرف آثار غلبه یافته است. درنظر گرفتن وجه زبانی به کار رفته در خلق و ارائه اثر در خوانش آن، می‌تواند بخشی از این پروسه را آشکار سازد. لایه‌های زبانی در دوره‌های مختلف تاریخ هنر و به علت‎های گوناگون با لایه‌های تصویری هم‌نشین شده‌اند؛ اما امروزه این آمیختگی‌ها نظم گفتمانی متفاوتی نسبت به گذشته را سامان بخشیده و ساختار‌بندی تازه‌ای را شکل می‌دهد. مطالعه ارتباط گفتمان‌های دو وجهی زبانی و تصویری با یکدیگر و با بافت اجتماعی و فرهنگیشان، چگونگی صورت‌بندی آن را نشان خواهد داد. مقاله با هدف واکاوی ارتباط میان زبان نوشتاری در نقاشی معاصر ایران و عمل اجتماعی به این سوال پاسخ می دهد که: پیوند میان کاربرد زبان و پرکتیس اجتماعی در چه عواملی نهفته است؟ استفاده از وجه زبانی در هنر معاصر ایران طیف گستره‌ای از ابزاری مفهومی تا ابژه‌ای به مثابه نشانه فرهنگی را شامل می‌شود. با توصیف ظاهر وجه‌ها در نمونه مورد مطالعه از منظر تحلیل انتقادی این نوع از گفتمان، جان مایه آثار تقابل شرق/غرب تفسیر شده و عناصر ایدئولوژیک دانش زمینه‌ای به کار رفته در خلق و ارائه آثار، پیش فرض‌های هویتی داده شده تبیین شد. و تأثیرات این نوع از گفتمان آمیخته بیش از آنکه خلاقانه روابط از پیش موجود را دگرگون سازد، به حفظ، تکثیر و همگن سازی منجر شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Multi-modal discourse analysis in Iranian contemporary painting (case study: Transformation collection by Mahmood Sabzi)

نویسنده [English]

  • azam hakim salmani
Department of art Education, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Contemporary art analysis has shifted from focusing on the artwork as a unique object to interpreting and explaining the context of production, presentation, and reception of artworks. In this way, revealing the process has been overcome the mere analysis of works. Considering the used linguistic mode in the creation and presentation of the work, can reveal part of this process in reading it. Linguistic layers are combined with visual layers in different periods of art history for various reasons. However, today these fusions have organized a different order of discursive order compared to the past and forms a new structure. The study of the relationship between two-modal linguistic and visual discourses, as well as their connection to social and cultural contexts, will illustrate how these elements are articulated.
This article aims to explore the relationship between written language in contemporary Iranian painting and social practice, addressing the question: what factors underpin the connection between language use and social practice? The use of language in contemporary Iranian art encompasses a wide spectrum from a conceptual tool to an object as a cultural sign. Describing the appearance of mods in the case study from the perspective of critical analysis of this type of discourse, the structure of texts is interpreted East/West conflict. And the ideological elements of contextual knowledge used in creating and presenting the works were explained given identity defaults. And the effects of this type of hybrid discourse have led to preservation, reproduction and homogenization rather than transform pre-existing relationships creatively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • Multi-modal discourse
  • Norman Fairclough
  • Iranian contemporary painting
  • Mahmood Sabzi
افسریان، ایمان (1395). جوانان سعادتمند. در جست‌و‌جوی زمان نو: درآمدی بر تاریخ انتقادی هنر معاصر ایران، گردآوری ایمان افسریان، جلد دوم، تهران: حرفه هنرمند، 661-678.
امیر ابراهیمی، ثمیلا (1395الف). فراز و فرودهای دو دهه نقاشی ایران. در جست‌و‌جوی زمان نو: درآمدی بر تاریخ انتقادی هنر معاصر ایران، گردآوری ایمان افسریان، جلد دوم، تهران: حرفه هنرمند، 401-428.
امیر ابراهیمی، ثمیلا (1395ب). یک نگاه. در جست و جوی زمان نو: درآمدی بر تاریخ انتقادی هنر معاصر ایران، گردآوری ایمان افسریان، جلد دوم، تهران: حرفه هنرمند، 745-759.
پورمند, فاطمه و افضل طوسی, عفت السادات (1398). تحلیل انتقادی گرایش‌های غالب بازار هنر معاصر ایران در رویکرد به هویت فرهنگی. باغ نظر, 16(70), 31-48.
حسینی، سید سعید؛ قاضی زاده، خشایار و حاصلی، پرویز (1398). عملکرد نمایه‌ای شرق‌شناسی در هنر معاصر ایران.  باغ نظر، 16 (78)، 5-14.
حکیم، اعظم؛ پاکزاد، زهرا و مسعود، کوثری (1400). مطالعه‌ای بر گفتمان چندوجهی نوشتار/تصویر در هنر معاصر ایران، نگره، 16(60), ، 141-155.
دانشوری، عباس (1391). استیتمنت نمایشگاه دگردیسی، سایت گالری طراحان آزاد، مشاهده در تاریخ 20/1/1400 .در: http://azadart.gallery/fa/artistexhibitionsingle.aspx?Id=132
دایک، تئون اِی. ون (1387). مطالعاتی در تحلیلِ گفتمان چندوجهی: از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، ترجمه پیروز ایزدی و همکاران، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
فرقانی, محمدمهدی و اکبرزاده جهرمی, سیدجمال‏الدین (1391). ارائۀ مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم. فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ - ارتباطات, 12(16), 129-157.
فرکلاف، نورمن (1387). تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجان، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
کشمیرشکن، حمید (1394). هنرهای معاصر ایران: ریشه‌ها و دیدگاه‌های نوین، تهران: نشر نظر.
گلشیری، بابک (1395). آنچه به راستی می‌دانند. هنر آگه، شماره 9، 26.
مریدی، محمدرضا (1397). گفتمان‌های فرهنگی و جریان‌های هنری ایران: کندوکاوی در جامعه‌شناسی نقاشی ایران معاصر. تهران: آبان.
میچل، ویلیام ( 1398 الف). درآمدی بر نظریه تصویر. ترجمه صالح نجفی، حرفه هنرمند، شماره 74، 25-29.
میچل، ویلیام ( 1398 ب). زمان و فضا: لائوکون لسینگ و سیاست ژانر. ترجمه کتایون یوسفی، حرفه هنرمند، شماره 74، 9-24.
نجات, مهسا و طاهری, صدرالدین (1402). اکوفمینیسم در هنر معاصر ایران (موردکاوی: رویداد پرسبوک). جامعه شناسی هنر و ادبیات, 14(2), 161-181.
نصیری هانیس، جلال و نادر شایگان‌فر و احمد الستی (1399). فرافیلم و نسبت خود و دیگری در سینمای عباس کیارستمی. مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 21(49)، 227-253.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1395). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران:  نشر نی.
Afsarian, I. (2016). Fortunate youth. In I. Afsarian (Ed.), In search of a new time: An introduction to the critical history of contemporary Iranian art (Vol. 2, pp. 661-678). Tehran: Herfeh Honarmand. (in Persian)
Amir-Ebrahimi, S. (2016a). The ups and downs of two decades of Iranian painting. In I. Afsarian (Ed.), In search of a new time: An introduction to the critical history of contemporary Iranian art (Vol. 2, pp. 401-428). Tehran: Herfeh Honarmand. (in Persian)
Amir-Ebrahimi, S. (2016b). A look. In I. Afsarian (Ed.), In search of a new time: An introduction to the critical history of contemporary Iranian art (Vol. 2, pp. 745-759). Tehran: Herfeh Honarmand. (in Persian)
Daneshvari, A. (2012). Metamorphosis exhibition statement. Azad Art Gallery. Retrieved from http://azadart.gallery/fa/artistexhibitionsingle.aspx?Id=132 (in Persian)
Dijk, T. A. van. (2008). Studies in discourse analysis: From text grammar to critical discourse analysis. (P. Izadi & the others, Trans.). Tehran: Media Studies and Development Office. (in Persian)
Fairclough, N. (2008). Critical discourse analysis. (Persian, Trans.). Tehran: Media Studies and Development Office. (in Persian)
Forghani, M. M., & Akbarzadeh Jahromi, M. (2012). Presenting a model for Critical Discourse Analysis of Movies. Journal of Culture-Communication Studies12(16), 129-157. (in Persian)
Golshiri, B. (2016). What they really know. Honar-Agah, (9), 26. (in Persian)
Hakim, A., pakzad, Z., & Kowsari, M. (2021). A Study of Verbal/Visual Multimodal Discourse in Contemporary Iranian Art. Negareh Journal, 16(60), 141-155. (in Persian)
Hosseini, S. S. , Ghazizadeh, K. & Haseli, P. (2019). Indexical Operation of Orientalism in Contemporary Iranian Art. Journal of Bagh-e Nazar, 16(78), 5-14. (in Persian)
Jørgensen, M., & Phillips, L. (2016). Discourse analysis as theory and method. (H. Jalili, Trans.). Tehran: Ney Publishing. (in Persian)
Keshmirshekan, H. (2015). Contemporary arts of Iran: Roots and new perspectives. Tehran: Nazar Publishing. (in Persian)
Mitchell, W. J. T. (2019a). Introduction to picture theory. (S. Najafi, Trans.). Herfeh Honarmand, (74), 25-29. (in Persian)
Mitchell, W. J. T. (2019b). time & Space. (K. Yousefi, Trans.). Herfeh Honarmand, (74), 9-24. (in Persian)
Moridi, M. R. (2018). Cultural discourses and artistic currents in Iran: An exploration into the sociology of contemporary Iranian painting. Tehran: Aban. (in Persian)
Nasiri hanis, J. , shayganfar, N. and alasti, A. (2020). Metafilm and "Self" and "The other" Relation In Kiarostami's Cinema. Journal of Culture-Communication Studies21(49), 227-254. (in Persian)
Nejat, M. and Taheri, S. (2023). Ecofeminism in the Contemporary Art of Iran (Case Study: Persbook Event). Sociology of Art and Literature14(2), 161-181. (in Persian)
Pourmand, F. and Afzaltousi, E. (2019). Critical Analysis of Predominant Orientations in Contemporary Iranian Art Market towards Cultural Identity. Journal of Bagh-e Nazar16(70), 31-48. (in Persian)
Wang, C. (2014). Critical discourse analysis of Chinese advertising. Palgrave Macmillan.