اکوفمینیسم در هنر معاصر ایران (موردکاوی: رویداد پرسبوک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان

2 عضو هیأت علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان.

10.22059/jsal.2023.92671

چکیده

سالانۀ هنر معاصر پرسبوک بیش از یک دهه در فضای هنری ایران نقش‌آفرین بوده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و همچنین با تاکیدبر مفهوم اکوفمینیسم، قصد دارد این رویداد و آثار هنرمندان زنِ شرکت‌کننده در دوره‌های پنجم تا دهم آن را با هدف فهم نسبت پرسبوک با فضای گفتمانی دهه‌های 80 و 90 خورشیدی و اندیشۀ اکوفمینیسم بازخوانی نماید. نتایج این مقاله نشان می‌دهد فضای گفتمانی ایران در این دو دهه، زمینه‌ای را برای رویکردهای انتقادی در هنر مهیا ساخت که توجه به روایت‌های حاشیه‌ای، از جمله گفتمان فمینیستی در هنر را مجال بروز داد و به‌دنبالش، رویدادهایی مثل پرسبوک با گرایش‌های اکوفمینیستی ظهور پیدا کرد. برپایی رویدادهای سالانۀ پرسبوک به‌صورت محیطی و مکان‌مند، بهره‌مندی از مواد طبیعی، الهام از صنایع‌دستی و نمایش انتزاعی اندام‌های زنانه، آثار واجد معنایی زنانه-زمینی می‌شوند؛ هم‌آوایی دو عنصری که توسط نظام مردسالار به حاشیه رانده شده‌اند. هنرمندان زن معاصر ایرانی در بستر رویداد پرسبوک، با به‌چالش‌کشیدن تعاریف مطلوب از هنر و با به‌عرصه‌آوردنِ آن بخش از کار زنان که ناچیز انگاشته می‌شد، کوشیده‌اند ضمن اعتباربخشی به هنر زنانه، مخاطب را از ستمی که همزمان بر زنان و زمین می‌رود آگاه کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ecofeminism in the Contemporary Art of Iran (Case Study: Persbook Event)

نویسندگان [English]

  • Mahsa Nejat 1
  • Sadreddin Taheri 2
1 Ph.D. Student, Department of Art Studies, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of Isfahan.
2 Ass. Professor, Department of Art studies, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of IsfahanArt University of Isfahan
چکیده [English]

Persbook event has been active in Iran's art scene for more than a decade. This article, using Fairclough's critical discourse analysis method with a focus on ecofeminism, intends to study this event, especially the works of female artists participating in the fifth to tenth periods of the Persbook event. The most important question of this research is: How has the Persbook event interacted with the discoursive atmosphere of the decades of 1380 and 1390 AH  and the appearance of ​​ecofeminism? The results of this article show that Iran’s discoursive space in this period provided a basis for critical approaches in art that allowed attention to marginal narratives, including feminism in art, and subsequently, events such as Persbook with ecofeminist tendencies has emerged. Contemporary Iranian female artists in the context provided by events such as Pressbook, by challenging the ideal definitions of art and focusing on that part of women's work that was considered insignificant, have tried to give value and credibility to women's art and to establish a link between women, the earth and the ecosystem; and thus bring marginal narratives to the center and draw the audience's attention to the inequalities that go against women and the earth. Setting up annual press book events in the form of installation or environmental art and the use of media such as natural materials, crafts, strings, fabric, tapestry and abstract representation of female organs, gives the artworks a feminine-earthly meaning; a sign that both women and land have always been marginalized and oppressed by the patriarchal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary Art of Iran
  • Contemporary Art of Iranian Women
  • Critical Discourse Analysis
  • Ecofeminism
  • Persbook Event
 
اسماعیلی، زهرا و نگار، مزاری (1400). «بررسی گفتمان اکوفمینیسم در رمان رهش نوشته رضا امیرخانی بر اساس الگوی تحلیل گفتمانی فرکلاف». نشریۀ نقد و نظریۀ ادبی. دورۀ 6. شمارۀ 2. شمارۀ پیاپی 12. صص 5-27.
پارساپور، زهرا (1400). «خوانش اکوفمینیستی داستان «زنان بدون مردان»». نشریۀ جستارهای نوین ادبی. شماره 215. صص 44-27.
پارکر، رزسیکا و پولوک، گریزلدا (1398). کدبانوهای کهن: زن، هنر، ایدئولوژی. ترجمه: فائزه جعفریان. تهران: شوند.
پاکباز، رویین (1394). دایره المعارف هنر (سه جلدی). تهران: فرهنگ معاصر.
حدادی، الهام و داودی مقدم، فریده و گرجی، مصطفی (1391). «کردار گفتمانی و اجتماعی در رمان مدار صفردرجه بر پایة الگوی تحلیل گفتمان فرکلاف». نشریه نقد ادبی. سال پنجم. تابستان. شماره 18. صص 266-245.
خوزان لنگرودی، زهرا (1398). بررسی جنبش اکوفمینیسم در هنر معاصر (از دهۀ 1980 تاکنون). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر.
دوستی، فرزانه (1398). «فلسفۀ بوم‌فمینیسم و پارادوکس ذات‌گرایی در آفرینش هنری: بازخوانی سه‌گانۀ فرهنگ/طبیعت/جنسیت در هنرهای تجسمی معاصر». پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر. دورۀ دوم. شمارۀ 4. صص93-73.
زهیری، علیرضا (1381). انقلاب اسلامی و هویت ملی. قم: انجمن معارف اسلامی ایران.
طاهری، صدرالدین (1397). «تحلیل نشانه‌شناختی روایت اقلیت دوچندان در هنر لورنا سیمپسون»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 10، شماره 3، صص 350-333.
طاهری، صدرالدین و مردانی، آیگین (1399). «پی‌جویی نشانه‌های نوشتار زنانه در سه‌خشتی‌های کرمانجی»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 12، شماره 1، صص 17-1.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه: فاطمه شایسته پیران و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
فرکلاف، نورمن (1399). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه: روح‌الله قاسمی. تهران: اندیشۀ احسان.
قجری، حسینعلی و نظری، جواد (1392). کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی. تهران: جامعه‌شناسان.
قربانی جویباری، کلثوم (1395). «بازنمود هویت زنانه در مجموعه داستان حتی وقتی می‌خندیم فریبا وفی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف». نشریه ادبیات تطبیقی. شمارۀ 24. پاییز و زمستان. صص 50-25.
قلندرزاده دریایی، فاطمه (1399). «اکوفمینیسم و واسازی قصّه‌های عامیانه در تحلیل رمان تنیده در هزار توی زمان». نشریه مطالعات داستانی. سال ششم. شماره 2. صص 188-173.
قندهاریون، عذرا و رستمی، محبوبه (1396). «بازنمایی کلیشه و ضدکلیشۀ زن: کاوشی در دنیای تبلیغات تلویزیون ایران با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف». نشریۀ راهبرد فرهنگ. سال دهم. شمارۀ 38. صص 206-185.
کشمیرشکن، حمید (1396). هنر معاصر ایران ریشه­ها و دیدگاه­های نوین. تهران: نظر.
مریدی، محمدرضا (1397). گفتمان‌های فرهنگی و جریان‌های هنری ایران: کندوکاوی در جامعه‌شناسی نقاشی ایران معاصر. تهران: دانشگاه هنر و انتشارات کتاب آبان.
مریدی، محمدرضا و دیگران (1392). «تحلیل گفتمان‌های هنر در ژئوپلیتیک جهان اسلام». فصلنامۀ مطالعات ملی. پایپی 54. شمارۀ 2. سال چهاردهم. صص 97-73.
مریدی، محمدرضا (1398). هنر اجتماعی. تهران: انتشارات کتاب آبان و دانشگاه هنر.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1396). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه: هادی جلیلی. تهران: نی.
References
 
Barry, J. (1999). Environment and Social Theory. London: Routledge.
Collard, A. (1988). Rape of the Wild: Man’s Violence against Animals and the Earth, Indianapolis: Indiana University Press.
Fairclough, Norman. (1995). Media Discourse. London: Hodder Arnold Publication
Fairclough, Norman. (2006). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press
Grusin, Richard (2017). Anthropocene Feminism. Minneapolis: University of Minnesota Press
Hartsock, Nancy C.M. (1985). Money, Sex and Power. Boston, MA: Northeastern University Press.
Karimi, Pamela (2022). Alternative Iran: Contemporary Art and Critical Spatial Practice. Stanford University Press.
Laclau, E. Mouffe, C. (1985). Hegemony and Socialist Strategy. Towards a Radical Demo0cratic Politics. London: Verso.
Lazar, Michelle M. (2007). “Feminist Critical Discourse Analysis Articulating a Feminist Discourse Praxis”. Critical Discourse Studies. Vol. 4. No. 2. pp. 141-164
Sanz Santos, María (2017). An ecofeminist critical discourse analysis. University of Valladolid.
Mouffe, C., Deutsche, R., Joseph, B. W., & Keenan, T. (2001). Every Form of Art Has a Political Dimension. Grey Room, 2, 99–125.
Reilly, Maura. (2018). Curatorial Activism: Towards an Ethics of Curating. London: Thames & Hudson
Vakoch. Douglas A. (2011). Ecofeminism and Rhetoric. New York: Berghahn books.
Van Dijk, Teun (1991). “Editorial: Discourse Analysis with a Cause”. In: The Semiotic Review of Books, Volume 2 (1).
Van Dijk, Teun (2001) “Critical Discourse Analysis”. in: Schiffrin et al (2001), Handbook of discourse analysis. Oxford: Blackwell. pp. 352-371.
Wodak, Ruth. (2011). “Critical Linguistics and Critical Discourse Analysis”. In: Östman & Verschueren (eds.), Handbook of Pragmatics. John Benjamins. pp. 50-70.
 

منابع الکترونیک

 
وب‌سایت پرسبوک (1393). پنجمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک | آب |. مشاهده در تاریخ 29/12/1400. از:
https://persbookart.com/annual/پنجمین-سالانه‌ی-هنر-معاصر-پرسبوک-تاب/
وب‌سایت پرسبوک (1395). ششمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک | از طبیعت‌زدایی تا طبیعی‌زیستی |. مشاهده در تاریخ 29/12/1400. از:
https://persbookart.com/annual/ششمین-دوره-سالانه-هنر-معاصر-پرسبوک-از-ط/
وب‌سایت پرسبوک (1396). هفتمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک | کبوترخانه‌ها |. مشاهده در تاریخ 07/01/1401. از:
https://persbookart.com/annual/هفتمین-سالانه-هنر-معاصر-پرسبوک-کبوترخ/
وب‌سایت پرسبوک (1397). هشتمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک | بازبافت |. مشاهده در تاریخ 08/01/1401. از:
https://persbookart.com/annual/هشتمین-سالانه-هنر-معاصر-ایران-پرسبوک/
وب‌سایت پرسبوک (1398). نهمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک | جنگل‌های هیرکانی |. مشاهده درتاریخ 2/1/1400. از:
https://persbookart.com/annual/نهمین-سالانه-هنر-معاصر-پرسبوک-جنگلهای/
وب‌سایت پرسبوک (1399). دهمین سالانۀ هنر معاصر پرسبوک. مشاهده در تاریخ 09/01/1401. از:
https://persbookart.com/annual/دهمین-سالانه-هنر-معاصر-پرسبوک-دستکار-ک/
وب‌سایت هنرآنلاین (1399). مشاهده در تاریخ 08/01/1401. از:
https://www.honaronline.ir/بخش-تجسمی-4/151068-ندا-درزی-تعداد-محدودی-از-هنرمندان-ایرانی-در-زمینه-هنر-محیط-زیستی-فعالیت-می-کنند-دهمین-دوره-پرسبوک-در-کاشان-برگزار-می-شود
louvre Museum (2022). “The goddess of Victory”, accessed 26 Mar 2022, from:
https://www.louvre.fr/en/explore/the-palace/a-stairway-to-victory
Nastaran Safaei (2022). “Flying”, accessed 26 Mar 2022, from:
https://www.nastaransafaei.com/Flying/