نقش شعر و موسیقی در ماندگاری آیین‌های‌ نوروزی بر اساس نظریۀ حافظۀ جمعی هالبواکس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22059/jsal.2023.92667

چکیده

نوروز تنها جشن شروع سال جدید نیست بلکه گنجینه‌ای از فرهنگ و هنر پارسی است. مسئلۀ اصلی در تحقیق  حاضر،  بررسی نقش شعر و موسیقی در ماندگاری آیین‌های نوروزی از گذشته تا امروز است. شناخت عوامل اثرگذار در ماندگاری یک آیین، به‌ویژه عواملی چون شعر و موسیقی در آیین کهنی مانند نوروز و هم‌چنین مطالعۀ نوروز به‌عنوان میراثی شفاهی در قالب یک پدیدۀ اجتماعیِ منطبق با نظریۀ حافظۀ جمعی هالبواکس از مهم‌ترین اهداف این تحقیق به‌شمار می‌آید. در این راستا تلاش می‌شود به این پرسش‌ها پاسخ داده شود: چه عواملی در زنده‌ماندن آیین‌های نوروزی دخالت دارند؟ همراهی شعر و موسیقی با یکدیگر چه نقشی در حیات آیین‌های یک فرهنگ دارد؟ با مطالعات انجام‌شده می‎توان دریافت جشن نوروز با شروط لازم آیین‌ها در نظریۀ حافظۀ جمعی یعنی اسطوره، زبان و مناسک یادبودی هم‌راستاست. از دیگر یافته‌های تحقیق می‌توان به نقش شعر و موسیقی به‌عنوان ابزارهای انتقال حافظه‌جمعی در حیات و ماندگاری آیین‌های نوروزی ذکر کرد. همچنین شعر و موسیقی زمانی سبب رسوخ در حافظۀجمعی انسان می‌شوند که همراه یکدیگر باشند و ممکن است حضور هرکدام از دو عنصر شعر و موسیقی به‌تنهایی نتیجه‌ای غیر از نتیجۀ حاصل از همراهی‌شان را نشان می‌دهد. پژوهش حاضر به روش توصیفی ــ تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته و گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های میدانی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of poetry and music in the permanence of Nowruz rituals Based on Halbwachs’s the collective memory theory

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Zeinaligonabadi 1
  • Narges Zakeri Jafari 2
1 Department of Art Researces, Faculty of Art & Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Department of Music, Faculty of Art & Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

The Extended Abstract
Nowruz is one of the oldest rituals left from ancient Iran, which has always been a suitable platform for the growth and preservation of cultural and artistic elements. The role of poetry and music in the permanence of Nowruz rituals is going to be examined in this research, and it attempts to establish a mutual view of the interaction between poetry and music in Nowruz rituals. This process is measured with the theoretical foundations of social memory and the factors of life and transfer of culture and identity, in order to identify the effects of poetry and music on the life of Nowruz rituals. It will try to answer these questions in this way: What factors are involved in the survival of Nowruz rituals? What role does the association of poetry and music play in the life of rituals of a culture?
 
The purpose of research
The purpose of this research is to emphasize the role of poetry and music as two important and effective foundations in the permanence of Nowruz rituals from ancient times up to today.
 
The method of research
The current research has investigated the subject in a descriptive-analytical way and collected information in the form of library and field interviews.
 
Discussion
The main discussion has been about the two foundations of Nowruz and social memory. The first basis of Nowruz is an oral tradition that has its own special performance rituals, while these rituals, that are the basis of Nowruz, have influenced on Persian literature that made unique works related to Nowruz, and has been influenced by literature. It caused that the welcoming spring rituals, which are known as Nowruz rituals, to be divided into two parts:  The verbal rituals, and non-verbal rituals. The second basis is related to Maurice Halbwachs’s social memory theory discussion, in which he talks about two important parts, these two parts are: 1) the factors that create social memory; 2) the tools for transferring social memory.
 
 
 
Findings
In Halbachs’s theory, things such as ritual, language and commemorative practices are listed among the factors of creating social memory, which have many similarities with Nowruz rituals. Nowruz can be proven that is a ritual, from the fact that it has both timeliness and a relationship with myths and unique practices; These ceremonies are held at a specific time, which is between the end of winter and the beginning of spring, and the spring couriers of various tribes, each of which is somehow related to mythological features, such as Haji Firouz, is a proof of the connection with mythology. Finally, the unique ceremonies and practices of Nowruz are the same rituals that are in Persian culture is specific to Nowruz, such as setting Haft Sin Table, Fireworks Wednesday, etc. The second factor is the language, which the role of language in Nowruz rituals has been clearly examined in the verbal rituals of Nowruz. The third factor is the commemorative ceremonies and practices that can be seen in ceremonies like pilgrimage of the dead people on their graves, cleaning the house, etc. on the last days of the year. After it was determined that Nowruz contains all the factors of creating social memory, in the next part, the memory formed among the members of the society must be transferred from each generation to the next generation through transferring tools, which includes music, pictures, narratives, and some practices which are familiar for the society.  The music which is used in Nowruz chants and by spring couriers, can be cited and interpreted in the musical section in this regard. Anyway, the images and performances that spring couriers have and are only related to them, can be cited and interpreted in the picture section, while the poems of Nowruz chants and the poems used by Nowruz couriers, which are often like stories and tell about the passing of winter and the coming of spring, can be cited and interpreted in the narrative section.  The familiar practices of the community, such as festival shopping, also has many examples in Nowruz.
 
Result
According to the obtained results, poetry and music are effective tools in transferring social memory, and they caused Nowruz to be survived in the minds of society. Also, poetry and music cause penetration in the social memory of people to be accompanied by each other, and it is possible that the presence of each of the two elements of poetry and music alone shows a result other than the result of their association.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collective memory
  • Halbwachs
  • Nowruz
  • Role of music
  • Role of poetry
انصافی، جواد (1392).  نوید بهار. تهران: مسیر دانشگاه.
ایمان‌پور، محمدتقی (1392). سوگ سیاوش و شباهت آن به سوگ‌های محلی در لرستان و کردستان. مجموعه مقاله‌های شاهنامه و پژوهش‌های آیینی، به‌کوشش فرزاد قائمی، مشهد: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسی.
بطحایی، سیدهاشم (1381). شعر و نقش آن در جامعه. مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 52 (164)، 161ـ 182.
بلکینگ، جان (1397). انسان چگونه موسیقایی است. ترجمۀ مریم قرسو. تهران: ماهور.
بلوکباشی، علی (1380). نوروز جشن نوزایی آفرینش. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بویس، مری (1368). دو گفتار دربارۀ خنیاگری و موسیقی ایران. ترجمۀ بهزاد باشی، تهران: اگه.
بهار، مهرداد ( 1362). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: توس.
بهرامی، عسکر (1389). جشن‌های ایرانیان. تهران: پژوهش‌های فرهنگی.
بیرونی، ابوریحان (1318). التفهیم لأوائل صناعة التنجیم. تهران: امیرکبیر.
بی‌نام (1347). یشت‌ها. گردآوری ابراهیم پورداوود. تهران: طهوری.
تعمیم‌داری، احمد (1393)، فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.
جانعلیزاده چوب‌بستی، حیدر؛ علی‌وردی‌نیا، اکبر؛ فرزید، محمدمهدی (1396)، جامعه‌شناسی حافظۀجمعی: حوزه مطالعاتی پارادایمیک یا ناپارادایمیک؟. راهبرد فرهنگ، 40 (10)، 37-70.
حافظ شیرازی (1389). دیوان حافظ. تهران: دوران.
خیام، عمر (1385). نوروزنامه. تهران: چشمه.
خیام، عمر (1381). رباعیات خیام. تهران: جمهوری.
دمشقی، شمس‌الدین محمد (1357). نخبۀ الدهر فی عجایب البر و البحر، ترجمۀ سید حمید طبیبیان. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
درویشی، محمدرضا (1376). نوروزخوانی. تهران: آروین.
ذکایی، محمدسعید (1390). مطالعات فرهنگی و مطالعات حافظه. مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 3 (5)، 72ـ 96.
رضایی، عبدالعظیم (1380). تاریخ نوروز و گاهشماری ایران. تهران: دُر.
روح‌الامینی، محمود (1376). جشن‌ها و آیین‌های کهن ایران امروز. تهران: آگاه.
سرایی، جاوید (1382). تصنیف‌ها و ترانه‌های سر زمین من. تهران: راه فردا.
سعدی (1389). کلیات سعدی، تهران: دوستان.
شایسته‌‌رخ، الهه (1395). حاجی‌فیروز پیام‌آور بهار. فرهنگ و مردم ایران، 44،  55ـ 74.
صفا، ذبیح‌الله (1391). گاه‌شمار و جشن‌های ملی ایرانیان. تهران: اوستا فراهانی.
فاطمی، ساسان (1392). پیدایش موسیقی مردم‌پسند در ایران. تهران: ماهور.
فردوسی، ابوالقاسم (1384). شاهنامۀ فردوسی. تهران: محمد.
 فرهودی، داریوش (1392). ایران فرهنگی. تهران: صبا.
فضایلی، سودابه ( 1387). فیروز مقدس: بحثی در نمادشناسی حاجی‌فیروز طلایه‌دار بهار، آزما، 64،  6-9.
لطفی، احمد (1384). طبیعت و سیاست در شعر میرنوروزی. کیهان فرهنگی، 277.
محمودی بختیاری، علی‌قلی (1374). درآمدی بر پیدایی و برگزاری آیین نوروز. گزارش، 60، 12-21.
مردانی نوکنده، محمد حسین (1398). نقش شعر و شاعری در ماندگاری پیام عاشورا. پژوهشنامه معارف حسینی، 13 (4)، 123- 148.
مریام، آلن (1396). انسان‌شناسی موسیقی. ترجمۀ مریم قرسو. تهران: ماهور.
مشحون، حسن (1380). تاریخ موسیقی ایران.  تهران: نشر نو.
ملک‌الشعراء بهار (1399). دیوان ملک‌الشعرای بهار. تهران: نگاه
مولانا، جلال‌الدین محمد (1384). مجموعه غزلیات. تهران: طلوع.
میزتال، باربارا (1399). درآمدی بر جامعه‌شناسی حافظه. ترجمه نعمت‌الله فضلی. تهران: تیسا.
 نظامی (1387). خمسۀ نظامی. تهران: هرمس.
نورایی، مهرداد (1383). هویت و حافظۀجمعی. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، 207.
وجدانی، بهروز (1377). موسیقی و نوروز در حوزه فرهنگ ایرانی. کتاب ماه هنر، 5، 8ـ 12.
هدایت، صادق (1395). فرهنگ عامه. تهران: نشر چشمه.
Ash, G.T. (1996). Neo-pagan poland, The Neiv York Review of books, 10-14.
Halbwachs, M (1950). The Collective memory, trans. F.G. London: Harper Colophon book.
Halbwachs, M. (1992) On Collective memory. Chicago: Chicago University Press.
Olick, J. K & Levy, D. (1997) Collective memory and cultural constraint: American sociological Review. 62 (6), 921-936.
Schudson, M. (1997), Dynamics of Distortion in collective memory. Memory Distortion. 346-364.
Schwartz, B. (2000). Abraham lincoln and the forge national memory. Chicago University Press.
 
References
Anonymous (1968). Yachts, compiled by Ibrahim Pour Davoud. Tehran: Tahouri. (In Persian)
Ash, G.T. (1996). Neo-pagan poland, The Neiv York Review of books, 10-14.
Bahar, M. (1983). A study in Persian mythology. Tehran: Toos. (In Persian)
Bahrami, A. (2010). Iranian celebrations.Tehran: Cultural studies. (In Persian)
Batahai, S. H. (2002). Poetry and its role in the society. Tehran University Journal of Literature and Humanities, 52 (164), 161-182. (In Persian)
Biruni, A. (1939). Understanding the early astrology industry. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Blacking, J. (2018). How musical is man? Translated by Maryam Gharasou. Tehran: Mahoor. (In Persian)
Boloukbashi, A. (2001). Nowruz; the celebration of the renewal of creation. Tehran: The office of cultural research. (In Persian)
Boyce, Mary (1989).Two speeches about courtship and Persian music.Translated by Behzad Bashi. Tehran: Agah. (In Persian)
Dameshqi, Sh. M. (1979). The Elites of eternity in the wonders of land and sea, translated by Seyyed Hamid Tabibian. Tehran: Iran Academy of Literature and Art. (In Persian)
Darvishi, M. R. (1997). Nowruz chants. Tehran: Arvin. (In Persian)
Ensafi, J. (2013). The Good news of Spring.Tehran: Masire - Daneshgah. (In Persian)
  Imanpour, M. T. (2013).The mourning of Siavash and its similarity to local mourning in Lorestan and Kurdistan. In the collection of Shahnameh articles and ritual studies. Edited by Farzad Ghaemi. Mashhad: Ferdowsi University Printing and Publishing Institute. (In Persian)
Farhoudi, D. (2012) Cultural Iran. Tehran: Saba. (In Persian)
Fatemi, S. (2013), The emergence of popular music in Iran. Tehran: Mahour. (In Persian)
Fazayeli, S. (2008). Firouz-e- Moqaddas: A discussion on the symbology of Haji Firouz; the scout of spring, Aazmaa, 64, 6-9. (In Persian)
Ferdowsi. A. (2005), Shahnameh -e- Ferdowsi. Tehran: Mohammad. (In Persian)
Hafez Shirazi (2010). Divan-e-Hafez. Tehran: Dowran. (In Persian)
Halbwachs, M (1950). The Collective memory, trans. F.G. London: Harper Colophon book.
Halbwachs, M. (1992) On Collective memory. Chicago: Chicago University Press.
Hedayat, S. (2015). Popular Culture. Tehran: Cheshmeh. (In Persian)
Janalizadeh Chub Basti, H., Aliverdinia, A. & Farzbod, M. M. (2018), Sociology of Collective Memory: “Paradigmatic or Nonparadigmatic field of study? Rahborde- Farhang, 40 (10), 37-70. (In Persian)
Khayyam, O. (2006). Nowruznameh. Tehran: Cheshmeh. (In Persian)
Khayyam, O. (2002). Quatrains of Khayyam. Tehran: Jomhouri. (In Persian)
Lotfi, A. (2004). The nature and politics in Mir-e-norozi's poetry. Cultural Keyhan, 277. (In Persian)
Mahmoudi Bakhtiari, A. Q. (1995). An introduction to the discovery and celebration of Nowruz ritual, Gozaresh, 60, 12-21. (In Persian)
Malik Al-Shu’ara Bahar. (2019). Diwan -e- Malik Al-Shu’ara Bahar. Tehran: Negah. (In Persian)
Mardani Nowkandeh, M. H. (2019). The Effects of Poetry in Eternization of the Ashura message. International Journal of Husayni Research Studies. 13 (4), 123- 148. (In Persian)
Mashhoun, H. (2008). The history of Persian music. Tehran: Nashr –e- No. (In Persian)
Maulana, J. M. (2005). A collection of poems. Tehran: Toloue. (In Persian)
Merriam, A. (2016). Anthropology of music. Translated by Maryam Gharasou. Tehran: Mahour. (In Persian)
Misztal, B. (2019). Theories of Social Remembering. Translated by Nematullah Fazli. Tehran: Tisa. (In Persian)
Nezami (2008). Khamseh -e- Nezami. Tehran: Hermes. (In Persian)
Nurai, M. (2004). The identity and collective memory. Political and economic information, 207. (In Persian)
Olick, J. K & Levy, D. (1997) Collective memory and cultural constraint. American sociological Review. 62 (6), 921-936.
Rezaei, A. (2001). The date of Nowruz and Iranian chronology. Tehran: Dor. (In Persian)
Rohul Amini, M. (1997). Nowadays Celebrations and ancient rituals of Iran.Tehran: Agaah. (In Persian)
Saadi (2010). Koliat -e- Saadi, Tehran: Doustan. (In Persian)
Safa, Z. (2012). Calendar and national celebrations of Iranians. Tehran: Avesta Farahani. (In Persian)
Saraei, J. (2003). The ballads and songs of my land. Tehran: Rahe- e - Farda. (In Persian)
Schudson, M. (1997), Dynamics of Distortion in collective memory. Memory Distortion. 346-364.
Schwartz, B. (2000). Abraham lincoln and the forge national memory. Chicago University Press.
Shayesteh Rokh, E. (2015). Haji Firuz; the courier of The Spring, Iranian culture and people, 44, 55-74. (In Persian)
Tamimdari, A. (2014), Folklore. Tehran: Mahkaameh. (In Persian)
Vejdani, B. (1998). Music and Nowruz in the field of Iranian culture. Ketab -e- Mah -e- Honar, 5, 8-12. (In Persian)
Zakaei, M. S. (2011). Cultural studies and memory studies. Journal of Iranian Social Studies, 3 (5), 72-96. (In Persian)