تهی‌دست شهری و فقر تجربة فیلم‌ساز ایرانی: تحلیلِ تصویر زندگیِ تهی‌دستان شهری در سینمای ایران دهة 1390

حیدری, آرش; فرهپور, سارا; محبی, میلاد

doi:10.22059/jsal.2023.92663

تهی‌دست شهری و فقر تجربة فیلم‌ساز ایرانی: تحلیلِ تصویر زندگیِ تهی‌دستان شهری در سینمای ایران دهة 1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه مطالعات فرهنگی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

² گروه طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

10.22059/jsal.2023.92663

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل سازوکار روایی سینمای موسوم به «اجتماعی» دهة 1390 صورت‌گرفته است. بدین منظور با تمرکز بر طیفی از آثار پر مخاطب این دهه و مطالعة تحلیلی ساختارهای روایی این آثار تلاش شده است تا یک دسته‌بندی از این نظامات تصویرپردازی ارائه شود. این دسته‌بندی از سطح توصیف فراتر رفته و شرایط امکان آن با تأکید بر نظمی مفهومی با محوریت مفهوم «فقر تجربه» از والتر بنیامین مورد بررسی قرار گرفته است. با مروری بر سازوکارهای روایت‌‌پردازی 19 فیلم از آثار سینمایی دهة 90، هسته‌های روایی این آثار از خلال روش نشانه‌شناسی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چگونه این نظمِ روایی در خدمت چیزی است که آن را تماشایی کردنِ زندگیِ تهی‌دستان شهری می‌نامیم. در امتداد ژورنالیسم متمرکز بر آسیب‌های اجتماعی که از طریق تحلیل گفتمان‌ مورد بررسی قرار گرفت، فرایند تماشایی کردن با سه استراتژیِ تقدیس، حاشیه‌ای کردن و تقبیح-مجرم‌سازی با زیستِ روزمرۀ فرودستان اقتصادی مواجه می‌شود و در وهلۀ نهایی به‌صورت چیزی در خدمت میلِ جامعۀ مصرفی و جامعۀ تماشا در می‌آید. به بیان دیگر در تبیین وضعیت موجود یک دگرگونی و اعوجاج رخ می‌دهد که حاصل تلاش عامدانة فیلم‌ساز برای ارائة برساختی معیوب از واقعیت یا تصویری تماشایی از زیست تهی‌دستان است. ازاین‌رو خصلت‌های اجتماعی و انتقادیِ ادعاشده در آثار را ازدست‌ می‌دهد و در وهلۀ نهایی به‌نوعی کالای مصرفی صرف تبدیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urban poor and the poverty of experience in Iranian cinema: An investigation of the urban poor representation in Iranian cinema

نویسندگان [English]

Arash Heydari ¹
sara Farahpour ²
Milad Mohebi ²

¹ Department of Cultural Studies, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Iran

² Department of Urban Design, Faculty of Architecture and Urbanism, Shahid Rajai University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Background: Portraying the subaltern has always been one of the contradictory notions in the field of art, and dealing with the urban poor is considered an important issue in critical claim. But the main issue here is that the mere inclusion of urban poor as a content in an artwork cannot have critical characteristics, even if the author claims so. The main issue is about the form in which the poor is depicted, and the critical features of a work should be sought in its depiction or narration forms and not necessarily in the represented content. Therefore, if we consider how the urban poor is represented in a general sense and in cinema in specific, we can speak of patterns that establish different relationships with the life of the poor. These representational forms can be evaluated and their relationship with the current situation can be revealed by showing the origins of their emergence.
Objectives: The present study was conducted with the aim of analyzing the narrative mechanisms of the so-called "Social Genre`" in Iranian cinema. For this purpose, by focusing on a range of popular Iranian movies in the last decade (2011-2021) and analytically studying the narrative structures of these films, an attempt was made to present a categorization of these imaging systems. This classification goes beyond description and its eventuality has been investigated through a conceptual order centered on the notion of "poverty of experience" in Walter Benjamin`s works.
Method: This study is a qualitative research and it was compiled in a mixed methodology. Utilizing the method of Semiotics in the study of Iranian cinema, this research tries to adopt a new approach on social studies. For this purpose, 19 Iranian films between 2011 and 2021 were selected. To analyze the discourse of Iranian journalism in the face of the urban poor in the same period, archives of eight selected newspapers including (Donyaye Ekhtesad, Iran, Keihan, Aftab Yazd, Jame Jam, Resalat, Sharq and Vatan Emoraz) along with online databases related to the press including (Fars, Tasnim, Mehr, Isna, Etemad Online, etc.) were searched with a targeted encounter. In the search for keywords such as poverty, marginalization, day laborer, street hawker, homelessness, and social harm among the mentioned documents,and through the logic of discourse analysis the patterns of representation of urban poor were discussed.
Conclusion: Based on the narrative cores of these films, it was depicted that this narrative order serves a conceptual purpose which we call "dramatizing the life of the urban poor". In close relation to the journalism focused on social harms, which was examined through discourse analysis, the process of dramatizing demonsrates itself in three main strategies: the sanctification, marginalization and condemnation-crimination of the urban poor. This is how the Iranian "Social genre`" confronts the daily life of the urban poor in cinema and journalism and it eventuates as something that serves the desire of the consumer society. In other words, in the articulation of the existing situation, a transformation and a distortion occurs, which indicates the filmmaker's deliberate effort to represent a flawed construction of reality or a dramatized image of everyday life of the urban poor. Therefore, the film loses the social and critical features that claims to reflect and in the final instance it becomes a kind of mere consumer good

کلیدواژه‌ها [English]

A margin on the text
Condemnation-crminalize
Dramatizing
Poverty of experience
Sanctification

مراجع

اجلالی، پرویز. (1394). دگرگونی اجتماعی و فیلم‌های سینمایی در ایران. تهران، نشر آگه.

اجلالی، پرویز. و گوهری‌پور، حامد. (1394). تصویرهای شهر در فیلم‌های سینمایی ایرانی: 1390-1309. فصلنامه علوم اجتماعی، (68)، 230-278.

امیری، ساره. و آقابابایی، احسان. (1397). تحلیل برساخت طبقة فرودست در سینمای پس از انقلاب. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 12(2)، 107–129.

امیری، ساره. و مریدی، م. (1398). اسطورة فقر در سینمای ایران: تحلیل نشانه‌شناختی فیلم ابد و یک روز. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 11(1)، 47–65.

برمن، مارشال. (1401). تجربة مدرنیته، مترجم: مراد فرهادپور، انتشارات طرح نقد.

بنیامین، والتر (1936). قصه‌گو: تأملی در آثار نیکلای لسکوف، مترجم: مراد فرهادپور و فضل‌الله پاکزاد (1375)، ارغنون 3(10)، 1-26.

بوردیو، پیر. (1387). دربارة تلویزیون و سلطة ژورنالیسم، مترجم: ناصر فکوهی، انتشارات آشتیان.

جعفری، علی. و مظفری، افسانه. (1392). بازنمایی زندگی طبقه متوسط در سینمای ایران (نشانه‌شناسی فیلم جدایی نادر از سیمین). فصلنامه رادیو تلویزیون، 9(21)، 127–149.

ده صوفیانی، اعظم و محمودی ‌حنارود، بهارک. (1399). تصویر زندگی فرودستان در اینستاگرام؛ مطالعه موردی زنانِ بی‌خانمان بهبودیافته. مطالعات رسانه‌های نوین، 6 (23).

رضایی، محمد. و حسن‌پور، آرش. و دانشگر، شیرین. (1393). بازنمایی طبقه و مناسبات طبقاتی در سینمای ایران مطالعة موردی فیلم «جدایی نادر از سیمین». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 7(2)، 117–148.

سونتاگ، سوزان. (1400). علیه تفسیر، مترجم: مجید اخگر، نشر بیدگل.

سونتاگ، سوزان. (1400). تماشای رنج دیگران، مترجم: زهرا درویشیان، نشر چشمه.

صادقی، علیرضا. (1399). زندگی روزمره تهی‌دستان شهری. آگاه.

طالبی، ابوتراب و شجاعی باغینی، نیما. (1393). قدرت، مقاومت و سینما: بازنمایی طبقۀ فرودست در سینمای مسعود کیمیایی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 10(35)، 95–124.

فلیک، ا. (1397). درآمدی بر تحقیق کیفی (ترجمۀ ه. جلیلی)، (ویراست سوم). نشر نی.

گودرزی، فرشاد، تاج‌بخش، غلامرضا و کاوند، رضا. (1401). نحوۀ بازنمایی زنان طبقۀ فرودست در سینمای دهۀ نود ایران (مطالعۀ موردی: فیلم سینمایی لاک قرمز). مطالعات هنر و رسانه، 4(8)، 43–68.

محمودی، بهارک. (1399). نمایش رنج در سینمای ایران. اندیشه احسان.

محمودی، بهارک، و وریچ کاظمی، عباس. (1401). نقدی بر کتاب زندگی روزمرۀ تهی‌دستان شهری تطهیر تهی‌دستی. پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 22(1)، 361-378.

مهدی‌زاده، سید محمد، و اسماعیلی، معصومه. (1391). نشانه‌شناختی تصویر زن در سینمای ابراهیم حاتمی‌کیا. زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، 4(1)، 85-105.

Amiri, S., & Aqababaee, E. (2019). A Narrative Analysis of the Lower Class Construction in Post-Islamic Revolution Cinema. Cultural Studies & Communication, 15(55), 107-129. [in Persian]

Amiri, S., & Moridi, M. (2020). A semiotic analysis of the poverty in the Iranian cinema. Sociology of Art and Literature, 11(1), 47-65. [in Persian]

Benjamin, W. (1996) The Storyteller: Reflections on the Works of Nikolai Leskov. (Translated by M. Fahadpour & F. Pakzad). Arghanoon, 3(10), 1-26. [in Persian]

Berman, M. (2022). All That Is Solid Melts into Air: The Experience of Modernity. (Translated by M. Fahadpour). Tehran: Tarhe Naghd. [in Persian]

Bharatvaraj, S. S. G., & Subramani, R. (2018). Manifestation of Subaltern Narratives in Cinema, American International Journal of Research in Humanities, Arts and Social Sciences,25(1), 5–8.

Bourdieu, P. (2008). On television. (Translated by N. Fakouhi). Tehran: Ashtian. [in Persian]

Bruce, C. F. (2016). Episode III : Enjoy Poverty : An Aesthetic Virus of Political Discomfort. Communication, Culture & Critique, (9), 284–302.

Deh Soufiyan, A., & Mahmoodi, B. (2021). The Life of subaltern group on Instagram. Rasanehaye Novin, 6(23), 189-226. [in Persian]

Ejlali, P. (2015). Social transformation and movies in Iran: Sociology of Iranian popular movies. Tehran: Agah. [in Persian]

Ejlali, P., & Goharipour, H. (2016). A review of urban images of Tehran in the Iranian post-revolution cinema. Faslnameh Olum Ejtemaie, 1(68), 230-278. [in Persian]

Elliott, C., & Story, P. (2016). Motivational Situations of Choice. Kennesaw Journal of Undergraduate Research. 4(1), 1-8.

Elsaesser, T. (2009). Between Erlebnis and Erfahrung : Cinema Experience with Benjamin. Paragraph, 32(3), 293–312.

Finnegan, C. (2003) Picturing Poverty: Print Culture and FSA Photographs. Washington: Smithsonian.

Flick, U. (2007). Designing qualitative research. (Translated by H. Jalali). Tehran: Nashre Ney. [in Persian]

Gandal, K. (2007) Class Representation in Modern Fiction and Film. Basingstoke: Palgrave.

Gupta, shashwat B., & Gupta, S. (2013). Representation of social issues in cinema with specific reference to Indian cinema: case study of Slumdog Millionaire. The Marketing Review, 13(3), 271–282.

Hansen, M. (1987). Benjamin, Cinema and Experience: “The Blue Flower in the Land of Technology.” New German Critique, 40 (2), 179-244.

Jafari, A., & Mozafari, A. (2013). Representation of middle-class life in Iranian cinema (The typology of “A separation”). Rasanehaye Didari va Shenidari, 9(21), 127-149. [in Persian]

Kang, E., & Lakshmanan, A. (2018). Narcissism and Self- Versus Recipient-Oriented Imagery in Charitable Giving. Personality and Social Psychology Bulletin. 44(8), 1214-1227.

Marliere, P. (2000). The impact of market journalism : Pierre Bourdieu on the media. The Sociological Review, 49(1), 199–211.

Mahmoodi, B. (2020). Namayeshe ranj dar cinemaye Iran.Tehran: Andishe Ehsan. [in Persian]

Mahmoodi, B., & Kazemi, A. (2022). A Critique on the Book Everyday Life of the Urban Precariat. Pajouheshname Enteghadi Motoon va Barnamehaye Olum Ensani, 22(1), 361-378. [in Persian]

Mehdi Zadeh, M., & Esmaieli, M. (2012). Semiology of Woman's Image in Ibrahim Hatami Kia's Cinema. Zan Dar Farhang va Honar, , 4(2), 85-105. [in Persian]

Rezai, M., Hasabpour, A., & Daneshgar, S. (2013). Bznamayi tabaghe va monasebate tabaghati dar cinemaye Iran. Tahghighate Farhangi`e Iran, 7(2), 117-148. [in Persian]

Sadeghi, A. (2020). Zendeghi roozmare tohidastane shahri.Tehran: Agah. [in Persian]

Sontag, S. (2021). Against Interpretation. (Translated by M. Akhgar). Tehran: Bidgol. [in Persian]

Sontag, S. (2021). Regarding the Pain of Others. (Translated by Z. Darvishian). Tehran: Cheshmeh. [in Persian]

Talebi, A., Shojaie Baghini, N (2014). Power, Resistance and Cinema: The Representation of Subalterns in the Masoud Kimiaee’s Cinema. Cultural Studies & Communication, 10(35), 95-124. [in Persian]

آیا فقرزایی در ایران از فقرزدایی پیشی گرفته است؟ (1398، 2دی). برگرفته از

https://fararu.com/fa/news/422330

برای دخترهای این محله خواستگار نمی‌آید. (1394، 7 آذر). برگرفته از

isna.ir/xbNB9L

بی‌خانمانی یک اورژانس اجتماعی است. (1395، 1 اسفند). برگرفته از

mehrnews.com/xHg4V

تغییرنگرش به مقوله کارتن خوابی. (1392، 16 دی). برگرفته از

https://www.magiran.com/article/2878559

تفاوت‌های رفتاری فقرا و اغنیا. (1396، 10 تیر). برگرفته از

https://donya-e-eqtesad.com

دعای کارتن خواب ها برای پیروزی تیم ملی. (1393، 22 خرداد). برگرفته از

https://www.magiran.com/article/2967898