مطالعه تطبیقی کارکرد پیرامتنی طرح جلد کتاب در دهه هفتاد هجری شمسی و بازطراحی کنونی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی

چکیده

«پیرامتنیت»، به عنوان یکی از انواع پنج‌گانه ترامتنی، توسط ژرار ژنت، منتقد و نشانه‌شناس فرانسوی، در چهارچوب پارادایم ساختارگرایی مطرح شده است. پیرامتن‌ها، پاره‌متن‌هایی هستند پیرامون متن مرکزی که آستانه‌ای برای ورود به اثر و دریافت آن به شمار می‌آیند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای در صدد پاسخگویی به این پرسش است: جلد کتاب به عنوان «پیرامتن درونی همزمان» در طراحی اولیه و بازطراحی، دچار چه تغییراتی گشته است و ارتباط آن با گفتمان‌های مسلط دوره خلق اثر چیست؟ پیکره مطالعاتی، چهار عنوان کتاب ادبی است که در دهه هفتاد هجری شمسی به چاپ رسیده و پس از گذشت نزدیک به دو دهه، با طرح جلد جدید، تجدید چاپ گشته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، پیرامتن جلد کتاب و تغییرات آن، برساخته‌ای از عوامل فرامتنی نظیر بافت فرهنگی جامعه، گفتمان‌های هنری رایج در دوره خلق اثر، سیاست‌های نشر و تولید و همچنین تغییرات تکنولوژیک است؛ از سوی دیگر با مطالعه نقش پیرامتنی جلد کتاب در می‌یابیم، در طول دو دهه، کارکرد پیرامتن‌ها، از بستر توصیفی و روایی خارج شده و به سمت کارکرد دلالت نهان و اغواگری، تغییر مسیر داده است تا جایی که می‌توان گفت پیرامتن خود به متنی مستقل بدل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the paratextual function of the book cover design in the 70s and its current redesign

نویسنده [English]

  • Fatemeh Morsali Tohidi
Assistant Professor, the Higher Education Institute of Islamic Art and Thought, Qom, Iran,
چکیده [English]

Paratextuality, as one of the five types of transtextual features, was proposed in the framework of the structuralism paradigm by the French literary theorist and semiotician, Gérard Genette. Paratexts are textual excerpts surrounding the core text of a work, acting as a threshold for venturing into and comprehending the main text. A book cover, as a “simultaneous internal paratext” performs descriptive and promotional functions for the main text since the first encounter between the reader and the book is shaped through this visual frame.
The current study intends to make use of the descriptive analytical method and library studies to assess and evaluate the paratextual function of the book cover and its association with the discourses dominant at the time the work was created. The corpus selected for the study includes four different literary books published in Iran in the 1990s. About two decades later, these books were republished with new book cover designs. The findings of the study indicate that the book cover paratexts and their changes are a construct of transtextual factors including the cultural fabric of the society, the stylistic and artistic discourses common at the time of the creation of the work, publishing policies, and technological changes. Furthermore, during those two decades, the function of paratext shifted from a descriptive and narrative intent toward implicit and coercive implications. In other words, paratext has become an independent text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Paratextuality"
  • "Gérard Genette"
  • "book cover design"
  • "design"
  • "redesign"
  1. آذرنگ، عبدالحسین (1386). مبانی نشر کتاب. چاپ ششم. تهران: سمت.
  2. لیمن، مایکل آر. (1388). ارزش فرهنگی و زیبایی‌شناسی نشر: پول، قدرت و تاریخ هنر. ترجمۀ بهار رهادوست، زیباشناخت، 10(21)، 17-27.
  3. آغداشلو، آیدین (1384). منتخب طرح‌های روی جلد مجید عباسی، راهیان و راویان. تهران: دید.
  4. آلن، گراهام (1385). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
  5. احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. چاپ سیزدهم. تهران: مرکز.
  6. احمدی، سعید (1386). ایران هویت، ملیت، قومیت. چاپ دوم. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
  7. اکبری‌تبار، علی‌اکبر (1391). مطالعه‌ای در باب فرایند طراحی جلد کتاب. کتاب مهر، 5، 128-150.
  8. الکساندر، ویکتوریا (1390). جامعه‌شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر. ترجمۀ اعظم راودراد. تهران: فرهنگستان هنر.
  9. امبروز، گوین (1392). اصول پایۀ طراحی گرافیک. ترجمۀ شروین شهامی‌پور. تهران: نظر.
  10. افشارمهاجر، کامران (1388). گرافیک در صنعت نشر. تهران: سمت.
  11. رستمی، فرشته (1394). بررسی تطبیقی-میان‌رشته‌ای چاپ و تولید کتاب‌های داستانی سیمین دانشور و بلقیس سلیمانی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 27، 63-93.
  12. راودراد، زهرا (1384). جایگاه اقتصاد در جامعه‌شناسی هنر. بیناب، 8، 48-63.
  13. صحیحی، محمد (1372). نگاره‌ها، اولین دوسالانۀ نگارگری ایران اسلامی. تهران: انجمن هنرهای تجسمی.
  14. چندلر، دانیل (1387). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
  15. حقیقی، ابراهیم (1384). طراحی جلد کتاب در ایران (بخش دوم). نشان، 7، 30-41.
  16. ـــــــــــــ (1390). تاریخ طراحی جلد کتاب ایران. کتاب سال گرته، تهران: آبان، 34-25.
  17. سجودی، فرزان (1387). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: علم.
  18. صیفوری، بیژن (1393). زیر روی جلد. در پریسا تشکری و مجید کاشانی، ویترین، مجموعه مقالاتی دربارۀ تاریخ طراحی جلد کتاب در ایران و گزیدۀ سی‌وپنج سال طراحی جلد کتاب معاصر ایران، تهران: فرهنگسرای میردشتی، 60-63.
  19. معنوی‌راد، میترا، و مرسلی توحیدی، فاطمه (1396). چالش‌های طراحی جلد کتاب دهۀ اخیر در ایران. تهران: دانشگاه الزهرا و مرکب سفید.
  20. ممیز، مرتضی (۱۳۸۰). طراحی روی جلد، تهران: ماه‌ریز.
  21. ممیز، مرتضی (1382). حرف‌های تجربه. تهران: دید.
  22. موشتوری، آنتیگون (1386). جامعه‌شناسی مخاطب در حوزۀ فرهنگی و هنری. ترجمۀ حسین میرزایی. چاپ دوم. تهران: نشرنی.
  23. مکاریک، ایرناریما (1384). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
  24. نامورمطلق، بهمن (1385). پیرامتنیت یا متن‌های ماهواره‌ای. در حمیدرضا شعیری. مقالات دومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، تهران: فرهنگستان هنر، 195-212.
  25. ـــــــــــــــ (1386). ترامتنیت: مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهشنامۀ علوم انسانی، 56، 83-98.
  26. Batchelor, K. (2018). Translation and Paratexts. Routledge: New York.
  27. Genette, G. (1997). Paratexts: thresholds of interpretation. Jane E. Lewin (Tr.). New York: Cambridge University Press.
  28. Pellatt,V. (2013). Text, Extratext, Metatext and Paratext. New York: Cambridge University Press.
  29. Jansen, (2014). The Roman Paratext Frame, Texts, Readers. New York: Cambridge University Press.
  30. ketabnak.com