پرده‌های ناتمام؛ نقد تابلوی عصر عاشورای فرشچیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی

2 عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

در این مقاله سعی شده است از منظری گفتمانی به تابلوی «عصر عاشورا» اثر استاد محمود فرشچیان نگریسته شود. بدین معنی که ایده و دیدگاه هنرمند که در بطن اثر مستتر است به‌عنوان معیاری برای واکاوی اثر در نظر گرفته شود. دو موضوع مهم در این مقاله بررسی شده است: نخست گفتمان‌های موجود در زمینة عاشورا و قیام امام‌حسین (ع) دسته‌بندی و سپس ارتباط تابلوی عصر عاشورا با این گفتمان‌ها مشخص شده است. سؤال آن است که این هنرمند به کدام گفتمان عصر خود نزدیک بوده و متأثر از کدام رویکردها یا متفکران است؟ نویسندگان نتیجه می‌گیرند که گونه‌های گفتمانی مطرح در خصوص عاشورا را می‌توان به سه گونة عامیانه، روشنفکرانه و عرفانی تقسیم کرد. با توجه به تم و عناصر اصلی تابلوی عصر عاشورا، ایده و دیدگاه نقاش را باید به گونة گفتمانی اول یعنی گفتمان عامیانه نزدیک دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique on the Farshchian’s Asre-Ashura painting

چکیده [English]

This article tries to investigate the Farshchian’s Asre-Ashura painting from a discursive perspective. It means to consider the artist’s Idea and sight that is implied in the painting as criteria to study the artwork. As well, it means to study the artwork in a broader context of the social and discursive changes.
We have discussed two important subjects in the article, at first, we have categorized existent discourses about the Ashura and Imam Husayn’s uprising and then, we have tried to specify the Asre-Ashura painting relevancy to these discourses. The article main objective is to investigate the place of artwork amongst Ashura existent discourses and as well, to study these discourses impact on the artist.
The question is to which discourses is the artist related and by which approaches or thinker he is affected. This study considers the artist Idea and insight about the universe and phenomena as a fundamental element of the art. Then, it considers the study of the artist ideas and insights a convenient way to study artworks.
The authors conclude that the Ashura discourses could be categorizes in three types: popular, intellectual and theosophical. The article discusses that according to the theme and the main elements of the Asre-Ashura painting, the Farshchian’s Idea seems to be belonged to the first discourse; popular discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ashura
  • Farshchian
  • discourse
  • Iranian painting
  • Asre-Ashura painting
ابوالحسن تنهایی، حسین، راودراد،‌ اعظم و مریدی، محمدرضا (1389). «تحلیل گفتمان هنر خاورمیانه»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، شمارة 2، صفحه 7-40.
ارول، جورج (1380). «جواز شاعرانه: یادداشتهایی دربارة سالوادور دالی»، ترجمة ابوتراب سهراب و کامیار عابدی، فصلنامة ارغنون، شماره 18، صفحه 317-326.
استوری، جان (1389). مطالعات فرهنگی دربارة فرهنگ عامه، ترجمة حسین پاینده، تهران: نشر آگه.
الهی،‌ محبوبه (1377). تجلی عاشورا در هنر ایران، تهران: انتشارات آستان قدس رضوی.
بابایی،‌ علی (1386). «بررسی نقاشی‌های عاشورایی در ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، ‌دانشگاه شاهد‌.
بارکر، کریس (1387). مطالعات فرهنگی، ترجمة مهدی فرجی و نفیسة حمیدی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
باقی، عمادالدین (1384). جامعه‌شناسی قیام امام حسین (ع) و مردم کوفه، تهران: نشر نی.
بی‍ض‍ای‍ی‌، ب‍ه‍رام (1387)‌. م‍ج‍ل‍س‌ ض‍رب‍ت‌ زدن‌ [ن‍م‍ای‍ش‍ن‍ام‍ه‌]، ت‍ه‍ران‌: روش‍ن‍گ‍ران‌ و م‍طال‍ع‍ات‌ زن‍ان‌‏‫.
خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)(1392). تابلوی «عصر عاشورا»ی محمود فرشچیان چگونه خلق شد؟، کدخبر 92082414124، تاریخ درج: آبان 1392، بازیابی: 1/7/95، دسترسی در:            http://www.isna.ir/news/92082414124
دووینیو، ژان (1379). جامعه‌شناسی هنر، ‌ترجمة مهدی سحابی،‌ تهران:  نشر مرکز.
راودراد، ‌اعظم(1386). «جامعه‌شناسی اثر هنری»، پژوهشنامة فرهنگستان هنر، شمارة 2 ، صفحه 66-91.
راودراد،‌ اعظم (1389). نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات،‌ تهران: انتشارات دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌‌.
رحمانی،‌ جبار (1387). «نخبگان و دینداری مردم: بحثی در باب منطق مواجهة نخبگان با مردم در نقد و آسیب شناسی عزاداری»، وبگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. تاریخ درج:  1387، بازیابی: 1/7/95، دسترسی در:     http://anthropology.ir/article/302.html
وبگاه جام جم آنلاین (1394). «حضور درخشان عاشورا در عرصة نگارگری»، تاریخ درج:  29 مهر 1394، بازیابی: 1/7/95، دسترسی در:                    http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/2138119540843827038
شریعتی، علی (1386). حسین وارث آدم، مجموعه آثار 19. تهران: شرکت انتشارات قلم.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1361). شهید جاوید، تهران: انتشارات رسا.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمة جمعی از مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
کاهیرده،‌ نسیم و بهار، مهری (1389). «تحلیل گونه‌های گفتمانی متأثر از محتوای مناسک عاشورا»،  پژوهش جوانان،‌ فرهنگ و جامعه، شمارة 5، صفحه 157-174.
گرابر، اولک (1383). مروری بر نگارگری ایران، ترجمة مهرداد وحدتی، تهران: فرهنگستان هنر.
لی، آلیسون و پوینتون، کیت (1388). فرهنگ و متن: گفتمان و روش‌شناسی پژوهش اجتماعی و مطالعات فرهنگی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
مطهری، مرتضی (1379). حماسة حسینی، تهران: انتشارات صدرا.
م‍ک‌دان‍ل، دای‍ان (۱۳۸۰). ‌م‍ق‍دمه‌ای‌ ب‍ر ن‍ظری‍ة‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌، ت‍رج‍مة‌ حسین‍ع‍ل‍ی‌ ن‍وذری، ت‍ه‍ران‌: ف‍ره‍ن‍گ‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌.
ممیز،‌ مرتضی (1369). «دربارة اصالت نقاشی سنتی ما»، ماهنامه کلک، شمارة 9، صفحه 149-159.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1380). کلیات دیوان شمس، تهران: ملکی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1385). مثنوی معنوی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
نورانی‌نژاد، حسین (گرداورنده)(1384). عاشورا در گذار به عصر سکولار (مجموعه‌مقالات)، تهران: نشر کویر.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة ‌هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
 
Alexander, Victoria (2003). Sociology of the Arts, London: Blackwell Publishing.
Althusser, Louis (1969). For Marx, Harmoundsworth: Penguin.
Fairclough, Norman (1989). Language and Power, London: Routledge.
Fairclough, Norman (1995). Critical Discourse Analysis: the critical study of language, London; New York : Longman.
Goldman, Lucien (1964). The Hidden God: A Study of Tragic Vision in the Pensées of Pascal and the Tragedies of Racine‏‫, London: Routledge and Kegan Paul.
Goldman, Lucien (1981). .Method in the Sociology of Literature; translated and edited by William Q. Boelhower. Oxford: B. Blackwell.
Gutting, G. (2005). Foucault, New York: Oxford University Press.
Laclau, E. and Mouffe, C. (1985) Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics, London: verso.
Schiffirin, D. (1994). Approaches to Discourse, Oxford and Cambridge: Blackwell.