بررسی کلیشه‌های جنسیتی در آثار داستانی جلال آل‌احمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . پزشک و دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

2 . دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

با تحولات اجتماعیِ صورت‌گرفته در جوامع بشری، اساس تفکر مردسالارانه مورد تردید و پرسش قرار گرفته و وضعیت زنان دستخوش تحولات اساسی شده است. از تحولات صورت‌گرفته در وضعیت زنان حضور آن‌ها در صحنه‌های گوناگون اجتماعی و به‌عهده گرفتن نقش‌هایی فراتر از نقش‌های فیزیکی است که جامعۀ کهن در قرون و اعصار گذشته به آن‌ها تحمیل کرده و در صدد تداوم آن است. اما به رغم تغییرات آشکاری که با تلاش زنان در این زمینه صورت گرفته است، تفکر مردسالار هنوز در مقابل تغییر جامعه به سوی برابری جنسیتی مقاومت می‌کند و در بسیاری از عرصه‌ها، همچون عرصۀ فرهنگ، نمی‌خواهد به واقعیت‌های جدید تن در‌دهد. در ادبیات داستانی معاصر ردپای تفکرات مردسالارانه و نگاه برتری‌جویانة مردان به زنان دیده می‌شود. در بعضی از آثار داستانی، خصوصیات زنان و نقش‌های آن‌ها از کلیشه‌‌‌ها و تصورات قالبی متابعت می‌کند که با واقعیت زندگی زنان متفاوت است. ادبیات داستانی با نقش مهم و انکارناپذیری که در انتقال فرهنگ و جامعه‌پذیری در هر جامعه‌ای دارد، در صورتی که حامل کلیشه‌های جنسیتی باشد، می‌تواند به بازتولید و استمرار تفکری منجر شود که زنان را جنس دوم و موجودی صرفاً جنسی می‌بیند و خواهان به‌انقیاد کشاندن آن‌ها در سطوح متفاوت حیات فردی و اجتماعی است. این تحقیق به آثار یکی از نویسندگان معروف و تأثیرگذار ایران ـ جلال آل‌احمد ـ از منظر مسئلۀ زنان و کلیشه‌های جنسیتی می‌پردازد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

survey of Gender stereotypes in Aleahmad's short stories

نویسندگان [English]

  • simin kazemi 1
  • Abdalreza Navah 2
1
2
چکیده [English]

Backgrounds: This study tries to detect gender stereotypes in the fictions of Jalal-e Al-e-Ahmad (Iranian writer). . Gender Stereotypes are defined as Personal beliefs about gender differences in traits and behavior, largely attributable to socialization.
In fact, Gender Stereotypes are fixed ideas about men’s and women’s traits and capabilities and how people should behave, based on their gender.
Al-e Ahmad (1923-1969) is best known as one of the famous and effective Iranian writers and he has written some short stories in Persian. Jalal Al-e Ahmad established himself as a major voice in modern Persian fiction.
Theoretical framework: The theoretical framework of the current study is feminist theory and feminist literary criticism. In feminist view it is believed that, women are ignored in literature as a male affaire or they are imaged as men desire or expect. Literature tends to show women in a way that appropriate with dominant patriarchal thought on human societies.
Image of woman in literature is a stereotypical and fixed image that place women in the predetermined formats and as a result leads to continuity of inferiority of women. Feminist literary criticism is literary criticism informed by feminist theory. Feminist criticism tries to do scrutiny of male literature and reveals the suppressor gender stereotypes which result in brainwashing of readers. Feminist criticism shows how presentation of women in male literature that presented as weak creatures against men who are strong. Feminist criticism presents full picture gender-oriented thought in literature.
Methods: In this study methodology is Content analysis that is based on hermeneutics.
Al-e Ahmad’s stories that have been surveyed in the present study are: the Sitar, the unwanted woman and Five Stories. In this research survey of gender stereotypes was performed in four categories: 1- personality traits 2- the roles in the family and domestic tasks 3- job roles 4- social and political roles
Also, recording unites are fiction’s characters and content unites are short stories.
Results: Research findings show that gender stereotypes are visible clearly in Jalal Al-e Ahmad s fictions.
In Ale Ahmad’s fictions the women are stupid, passive, recessive, inferior, superstitious, emotional and passionate, untrue, deceptive and dependent and weak. But men are wise, active, dominant, superior, non superstitious, aggressive, loyal, independent, true, strong.
In Ale Ahmad s fictions, women have roles at home and family; but men are breadwinner and sheik. Women have not professional roles or they have jobs that called female jobs. Also, women have not political roles. However men have professional and political roles.
Conclusion: image of woman in Al-e Ahmad fiction, is a stereotypical and fixed image of women that puts them in the predetermined formats. And indeed Al-e Ahmad’s fictions help to reproduce of gender stereotypes in literature and culture.
The writer couldn't to present a positive ideal type of women in his fictions. Presentation of women in Al-e Ahmad’s stories follows of two opposite stereotypical types: devil and angel, especially devil.
In feminist view, his fictions are placed along works that their function is help to inferiority of women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender stereotypes
  • feminist criticism
  • Jalal Ale- ahmad
  • Women
  • literature
آبوت پاملا(1380). جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نشرنی
آل‌احمد جلال(1384). پنج داستان، تهران: معین
آل‌احمد جلال(1356). زن زیادی، تهران: رواق
آل‌احمد جلال(؟). سه تار، تهران: جاویدان
آل‌احمد جلال (1384). غربزدگی، تهران: جامه دران
استریناتی دومینیک(1388). نظریه های فرهنگ عامه، ترجمه ثریا پاک نظر، تهران: گام نو
اسحاقیان جواد(1385). سایه های روشن در داستان های جلال، تهران: گل آذین
برتنز یوهانس ویلم(1388). نظریۀ ادبی، ترجمه فرزان سجودی، تهران: آهنگ دیگر
تمیزی بکری(1379)، تاریخچه نقد ادبی فمینیستی، جنس دوم (مقالات)، گردآورنده نوشین احمدی خراسانی،جلد ششم، تهران: نشر توسعه
جزنی نسرین(1380). نگرشی بر تحلیل جنسیتی در ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی
حسینی مریم(1387). ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: نشر چشمه
ریتزر جورج(1384). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی
ستاری جلال(1388). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: نشر مرکز
سفیری خدیجه(1388). جامعه شناسی جنسیت، تهران: جامعه شناسان
سلدن رامان(1387). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو
کیانوش محمود(1351). بررسی شعر و نثر فارسی معاصر، تهران: مانی
گرت استفانی(1385). جامعه شناسی جنسیت،ترجمه کتایون بقایی، تهران: نشردیگر
موران برنا(1389). نظریه های ادبیات و نقد، ترجمه ناصر داوران، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه
میشل آندره(1376). پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه
نرسیسیانس امیلیا(1383). مردم شناسی جنسیت، تهران: افکار
مقالات
توکلی نیره(1382). فرهنگ و هویت جنسیتی با نگاهی بر ادبیات ایران، نامۀ انسان شناسی، دورۀ اول، شمارۀ سوم
حامی دوست معصومه (1386). زن در آیینه داستانهای جلال آل‌احمد، ادبیات داستانی ، شماره 109
دستغیب عبدالعلی(1369)، داستان نویسی و داستان نویسان معاصر ایران( هدایت، جلال آل‌احمد، سیمین دانشور، بهرام صادقی، ابراهیم گلستان)، کلک، شماره 1
ذکایی محمدسعید و میرزایی سید آیت الله(1384). پسرهای جوان و ارزش های مردانگی (پژوهشی در بین دانش آموزان متوسطۀ شهر تهران، مجلۀ جامعه شناسی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ3
ریاحی محمداسماعیل(1386). عوامل اجتماعی مؤثر بر پذیرش کلیشه‌های جنسیتی، مطالعۀ موردی جوانان کارآموز در مراکز آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران، پژوهش زنان، دورۀ 5، شمارۀ 1
صادقی فسایی سهیلا و کریمی شیوا(1384). کلیشه‌های جنسیتی سریالهای تلویزیونی ایرانی سال 1383، پژوهش زنان، دورۀ سوم، شمارۀ سوم
غفوری محمود و مقصودی سوده(1381). مقایسۀ نقش ها و پایگاههای اجتماعی زن و مرد در کتابهای داستانی کودکان در سال های 69-78، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ ده و یازده
کاویانپور طلعت(؟). ادبیات زن محورانه در ادب فارسی، چیستا
منابع الکترونیکی
امیرشاهی مهشید، زن از دید داستان نویسان معاصر
 باغبان بوساری لیلا(1387)، سیمای زن در آثار سیمین دانشور و جلال آل‌احمد، 1387
http://www.hawzah.net/Hawzah/Thesiss/ThesisView.aspx?LanguageID= 1&ThesisID=86879
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
آبوت پاملا(1380). جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نشرنی
آل‌احمد جلال(1384). پنج داستان، تهران: معین
آل‌احمد جلال(1356). زن زیادی، تهران: رواق
آل‌احمد جلال(؟). سه تار، تهران: جاویدان
آل‌احمد جلال (1384). غربزدگی، تهران: جامه دران
استریناتی دومینیک(1388). نظریه های فرهنگ عامه، ترجمه ثریا پاک نظر، تهران: گام نو
اسحاقیان جواد(1385). سایه های روشن در داستان های جلال، تهران: گل آذین
برتنز یوهانس ویلم(1388). نظریۀ ادبی، ترجمه فرزان سجودی، تهران: آهنگ دیگر
تمیزی بکری(1379)، تاریخچه نقد ادبی فمینیستی، جنس دوم (مقالات)، گردآورنده نوشین احمدی خراسانی،جلد ششم، تهران: نشر توسعه
جزنی نسرین(1380). نگرشی بر تحلیل جنسیتی در ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی
حسینی مریم(1387). ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: نشر چشمه
ریتزر جورج(1384). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی
ستاری جلال(1388). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: نشر مرکز
سفیری خدیجه(1388). جامعه شناسی جنسیت، تهران: جامعه شناسان
سلدن رامان(1387). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو
کیانوش محمود(1351). بررسی شعر و نثر فارسی معاصر، تهران: مانی
گرت استفانی(1385). جامعه شناسی جنسیت،ترجمه کتایون بقایی، تهران: نشردیگر
موران برنا(1389). نظریه های ادبیات و نقد، ترجمه ناصر داوران، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه
میشل آندره(1376). پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه
نرسیسیانس امیلیا(1383). مردم شناسی جنسیت، تهران: افکار
مقالات
توکلی نیره(1382). فرهنگ و هویت جنسیتی با نگاهی بر ادبیات ایران، نامۀ انسان شناسی، دورۀ اول، شمارۀ سوم
حامی دوست معصومه (1386). زن در آیینه داستانهای جلال آل‌احمد، ادبیات داستانی ، شماره 109
دستغیب عبدالعلی(1369)، داستان نویسی و داستان نویسان معاصر ایران( هدایت، جلال آل‌احمد، سیمین دانشور، بهرام صادقی، ابراهیم گلستان)، کلک، شماره 1
ذکایی محمدسعید و میرزایی سید آیت الله(1384). پسرهای جوان و ارزش های مردانگی (پژوهشی در بین دانش آموزان متوسطۀ شهر تهران، مجلۀ جامعه شناسی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ3
ریاحی محمداسماعیل(1386). عوامل اجتماعی مؤثر بر پذیرش کلیشه‌های جنسیتی، مطالعۀ موردی جوانان کارآموز در مراکز آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران، پژوهش زنان، دورۀ 5، شمارۀ 1
صادقی فسایی سهیلا و کریمی شیوا(1384). کلیشه‌های جنسیتی سریالهای تلویزیونی ایرانی سال 1383، پژوهش زنان، دورۀ سوم، شمارۀ سوم
غفوری محمود و مقصودی سوده(1381). مقایسۀ نقش ها و پایگاههای اجتماعی زن و مرد در کتابهای داستانی کودکان در سال های 69-78، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ ده و یازده
کاویانپور طلعت(؟). ادبیات زن محورانه در ادب فارسی، چیستا
منابع الکترونیکی