نقد جامعه ‏شناسانۀ سرمایه ‏های زنان در رمان قصه تهمینه‏ محمد محمدعلی بر اساس نظریۀ انواع سرمایۀ پیر بوردیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

2 اعضو هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س)

3 عضو هیئت‌علمی پژوهشکدۀ مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

این مقاله‏ بر نقد جامعه‏شناسانۀ رمان معاصر تمرکز دارد. راهنمای نظری این پژوهش ایدۀ انواع سرمایۀ‏ پیر بوردیو است. بوردیو بر این باور است که نظریۀ سرمایۀ اقتصادی مارکس مبادلات را به نوع تجاریِ آن تقلیل می‏دهد؛ در حالی ‏که توضیح‌دادن ساختار و کارکرد جهان اجتماعی بدون در نظر گرفتن سرمایه در تمام شکل‏هایش امری محال است. در پرتو این نظریه با بررسی انواع سرمایه‏های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و نمادین و قدرتی که از این راه برای زنان حاصل می‏شود، به بازنمایی جایگاه آنان در رمان قصۀ تهمینه، اثر محمد محمدعلی، می‏پردازیم و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و روایت‏شناسی به این نتیجه می‏رسیم که در فضای اجتماعی این رمان هیچ سرمایۀ متقارنی برای زنان وجود ندارد. آنان فقط با تکیه بر یک بُعد از سرمایه‏شان، در میان خود، به تخاصم آشکار و پنهان می‏پردازند؛ در همین محیط برای جای‌گیری در قدرت منازعه می‏کنند و به فرادست و فرودست تقسیم می‏شوند. بنابراین، اگر‌چه در فضاهای خرد زنانه مادرانی با «قدرت پدرانه» می‏بینیم، در فضای کلان اجتماعی سرمایه‏های تثبیت‌شده، کلان، و گسترده متعلق به مردان است و زنان قصه، حتی تهمینه، در جوار آن‏ها حاشیه‏ای بر متن تلقی می‏شوند. به این ترتیب، متن به نوعی آگاه یا ناخودآگاه در بازتولید فرادستی مردان و فرودستی زنان در عرصه‌ها تجربه‏ای عینی و کلیدی به‌دست می‏دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A sociological critique of the womens capitals in the story ofTahmineh by Muhammad Muhammad Ali based on " varieties of capitals " idea by Pierre Bourdieu

نویسندگان [English]

  • Sadaf Golmoradi 1
  • Hoseine Faghihi 2
  • Nematallah Fazeli 3
چکیده [English]

A sociological critique of the womens capitals in the story ofTahmineh by Muhammad Muhammad Ali based on " varieties of capitals " idea by Pierre Bourdieu

The present article is a sociological critique on current novels based on " varieties of capitals " idea by Pierre Bourdieu. Bourdieu believes” economic capital thory” by Marks focusing on economy, reduse of issues to commercial one. whil its impossible to explain the stractuer and function of social word without considering all aspects of capital.The researcher represents the position of women in "the story of Tahmineh" by Muhammad Muhammad Ali on the basis of this idea and by analyzing " varieties of capitals " as: economic, social, cultural and symbolic as well as the power that women gain in this way .By using content analysis quality and narration, we will see from which capitals women have taken advantages of, what strategies used to produce and maintain them and how they benefit them after being changed and reproduced .And finally under what condition they face "structural gaps" and "social traps"in order to both meet goals and be in power.
In “The Story Of Tahmine” although the mood seems to be monopolarized, a little attention shows the opposite manly pole. So social common sense of the story is often pure feminine &masculine sometimes. There is an obvious & hidden challenge between these two sources of power in womanly social fields. Circular sequence of change & exchange in their properties limited to their womanly common sense i.e. woman competing in this social market based on only one dimension of their properties: a tailor whose all properties -sewing- her incarnated & objective art change & exchange , she is a self-employer running her own life & social existence ,then receives a symbolic property.
Mrs.Afkhami whose family’s nobility belongs to superior classes ,it leads to protect & reproduce her different kinds of properties, nevertheless the harms to her originate in these woman social fields.
This social movement is not seen in women’s life except Tahnine whose production & reproduction of her properties in womanly field is due to arts such as sewing & Sermeduzy, a kind of sewing.
Her opportunity in attending art fields exclusively occupied by men as cinema, writing, critics, just after her migration to Tehran discriminates her from other women in the story.
The relationship between the other women in this story& symbolic arts based on cultural consumption restricted to the framework of their discrimination and personifying , so they no role in the production market.
Is short, we see mothers with paternal power in womanly fields, though; this is true till men’s absences. Their violence & domination occurs in this level so they were classified into upper & lower hand. In this social womanly fields, they don’t receive a worldwide property, but where men appear in this challenging mood, they were introduced by confirmed, wide & huge properties, Men occupying positions as workers, poets, and businessmen that women in this story even Tahmine with all her effort & ambition never reach.
In this way, in “The Story Of Tahmine” , we see men’s seniority in reproduction ,but woman’s inferiority in production, reproduction ,protection & exchange in different kinds of properties.


Key words: literature sociology, "capitals variety" idea by Pierre Bourdieu, womens, Muhammad Muhammad Ali, the story of Tahmineh

کلیدواژه‌ها [English]

  • literature sociology
  • "capitals variety" idea by Pierre Bourdieu
  • womens
  • Muhammad Muhammad Ali
  • the story of Tahmineh
آریان‏پور، امیرحسین (1348). ایبسن آشوبگرای (کاوشی در زمینۀ جامعه‏شناسی هنر)، تهران: سپهر.
آزاد ارمکی، تقی ؛ پرستش، شهرام (1383). «ادبیات داستانی و سرنوشت جامعه‏شناسی در ایران».  نامۀ علوم اجتماعی، شماره 23، خرداد 1383، صص 91-69.
 بوردیو، پی یر  (1389). «شکل‏های سرمایه». ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، به کوشش کیان تاجبخش در سرمایۀ اجتماعی (اعتماد، دموکراسی وتوسعه)، چاپ سوم، تهران: تیراژه.
بوردیو، پی یر (1390). تمایز،ترجمه حسن چاووشیان، چاپ اول، تهران: ثالث.
بون ویتز، پاتریس (1391). درس‏هایی از جامعه‏شناسی پی یر بوردیو، ترجمه جهانگیر جهانگیری و حسن پورسفیر، چاپ اول، تهران: آگه
پاتنام، رابرت (1389). «مصاحبه با پروفسور پاتنام». ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، به کوشش کیان تاجبخش در سرمایۀ اجتماعی (اعتماد، دموکراسی وتوسعه)، چاپ سوم، تهران: تیراژه.
پورتس،آلهاندرو (1389). «سرمایه اجتماعی: خاستگاه‏ها و کاربردهایش در جامعه‏شناسی مدرن». ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، به کوشش کیان تاجبخش در سرمایۀ اجتماعی (اعتماد، دموکراسی وتوسعه)، چاپ سوم، تهران: تیراژه.
تبریزی،بهروز (1351). در شناخت ادبیات و اجتماع، تهران: کتاب نمونه.
حسینی، مریم ؛ جهانبخش، فرانک (1389). «سیمای زن در رمان‏های محمد محمدعلی با تأکید بر نقد ادبی فمنیستی»، زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، شماره‏ی 3، بهار 1389، 98-79.
دی والت،مارجری ال (1382). چندگانگی قرائت رمان: سازمان اجتماعی تفسیر، ترجمه حسن چاوشیان، در ارغنون 10/9، درباره‏ی رمان (مجموعه مقالات)، تهران: سازمان چاپ وانتشارات.
ذکایی، محمدسعید؛ فرزانه حمیده ( 1387). «زنان و فرهنگ بدن»، فصلنامه انجمن ایرانی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات،  سال چهارم، شماره 11.
راسل، برتراند(1386). قدرت، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: خوارزمی.
راودراد، اعظم (1382). نظریه‏های جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زرافا،میشل(1386).جامعه شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)،ترجمه ی نسرین پروینی، چاپ اول، تهران: سخن.
سپانلو، محمدعلی (1349). بازآفرینی واقعیت، تهران: نگاه.
شامپاین ، پاتریک (1391). پیربوردیو، ترجمه ناهید موید حکمت، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی مردم شناسی و فلسفه
شریعتی، سارا ؛ مدرس صادقی، مریم (1390). «بازنمایی زن در آثار زنان نقاش معاصر ایران». (با تأکید بر نگاه جنسی به زن). جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، شماره‏ی دوم، پاییز و زمستان1390، صص 54-35.
شمیسا، سیروس (1388). نقد ادبی، چاپ دوم، تهران: میترا.
شویره،کریستی ین و اولیویه فونتن (1385). واژگان بوردیو، زیر نظر ژان-پی یر زرده، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نی.
عصام، معصومه (1353). جامعه‏شناسی در ادبیات، تهران: انجمن دانشجویان دانشگاه تهران.
فاضلی، نعمت الله(1391).مردم نگاری هنر، چاپ اول، تهران:  فخراکیا.
فاضلی، نعمت‏الله (1374). «درآمدی بر جامعه‏شناسی هنر و ادبیات». فصلنامۀ علوم اجتماعی، شماره‏ی 7 و8، پاییز و زمستان 1374.
فکوهی، ناصر (1384). تاریخ نظریه‏های انسان شناختی، چاپ اول، تهران: نی.
فیلد،جان(1386). سرمایه اجتماعی ، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، چاپ اول، تهران: کویر.
کوثری، مسعود (1387). نقاب نقد چیستی نقدادبی در ایران در گفت وگو با کریستف بالایی ودیگران ، به کوشش  شاهرخ تندر و صالح، چاپ اول، تهران: چشمه.
گرنفل،مایکل(1389).  مفاهیم کلیدی بوردیو،ترجمه محمد مهدی لبیبی،چاپ اول، تهران: افکار.
محمدعلی، محمد(1389). قصه تهمینه، تهران: تندیس.
مکوئیلان، مارتین. (1388). گزیده مقالات روایت. ترجمه فتاح محمدی، چاپ اول، تهران: مینوی خرد.
ولت، ژپ لینت (1390). رساله‏ای در باب گونه‏شناسی روایت نقطۀ دید، ترجمۀ علی عباسی و نصرت حجازی،  چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
هیدنس، باری( 1380). گفتارهای قدرت از هابز تافوکو، باری هیندس، ترجمه مصطفی یونسی، چاپ اول، تهران: تیراژ.