مقابلۀ شخصیت اصلی رمان بوف کور با عارف ایرانیِ وصف‌شده در آثار گوبینو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌ناسی سیاسی دانشگاه شیراز

2 استاد دانشگاه شیراز

10.22059/jsal.2024.357008.666231

چکیده

در داستان « بوف کور»، کمابیش شاهدِ حضور مایه‌های عرفانی هستیم؛ حضوری که گاه تلویحی و نهان است و گاه آشکار و عیان. در این مقاله کوشش کرده‌ایم نخست،در تأیید گرایش راوی داستان به عرفان شواهدی عرضه داریم و سپس تفاوت‌هایِ عارف کلاسیک ایرانی را با عارفی که صادق هدایت در بوف ‌کور توصیف کرده، برجسته کنیم. بعد از این، نشان‌ داده‌ایم که هدایت عامدانه و آگاهانه از الگویی ناآشنا برای ترسیم چهر‌ۀ اهل عرفان استفاده کرده است؛ الگویی که آن را در آثار گوبینو، متفکر و مستشرق فرانسوی، مشاهده می‌کنیم. درنهایت، بر مبنای گام‌های پیشین به توضیحی تازه دربارۀ ارتباط بخش اول و دوم داستان رسیده‌ایم و راهی نو در تفسیر بوف کور گشوده‌ایم: نمایان ساخته‌ایم که صادق هدایت با نوشتن بوف کور به دنبال نقدِ شخصیتِ دل‌بسته به عرفان بوده است و راویِ عارفِ داستان را نباید با هدایت یکی گرفت. لازم است که بگوییم در این تحقیق از تحلیل مقایسه‌ای بهره برده‌ایم و شباهت‌ها را در سطح تم‌ها و مؤلفه‌های برسازنده پرسوناژ جستجو کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

comparison between the main character of the novel "Boof-e Koor" with the Iranian mystic described in Gobineau's works

نویسندگان [English]

  • Ali Mozafari 1
  • Mansour Tabiee 2
1 Shiraz university
2 Shiraz university
چکیده [English]

In the story of "Boof-e Koor", we more or less witness the presence of mystical elements; A presence that is sometimes implicit and hidden and sometimes obvious. In this article, we have tried, first, to provide evidence to show the narrator's tendency towards mysticism, and then to highlight the differences between the classical Iranian mystic and the mystic described by Sadegh Hedayat in the Boof-e Koor. After this, we have shown that Hedayat deliberately and consciously used an unfamiliar model to draw the face of the mystics; The pattern we see in the works of Gobineau, a French thinker and orientalist. Finally, based on the previous steps, we have reached a new explanation about the relationship between the first and second parts of the story and we have opened a new way in the interpretation ofBoof-e Koor: we have shown that Sadegh Hedayat, by writing Boof-e Koor, sought to criticize a character who is fond of mysticism, and the mystic narrator of the story should not be He took one with guidance. It is necessary to say that in this research we have used comparative analysis and we have looked for similarities at the level of themes and components that make up the character.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hedayat
  • Gobineaue
  • mysticism
  • Boofe koor
  • mystics
آجودانی، ماشاالله (1385). هدایت، بوف‌کور و ناسیونالیسم، لندن: فصل کتاب.
‫اسحاق‌پور، یوسف (1371). «بر مزار صادق هدایت»، ایراننامه 39، ش 10: 419-72.
‫افرافر، مریم و محمدی، ابراهیم (۱۳۹۸). «مرگ شخصیّت در رمان نو؛ شازده احتجاب گلشیری»، علوم ادبی 15، ش 9: 9-40.
‫براهنی، رضا (۱۳۵۳). «صادق هدایت و دکتر فردید»، نگین 109، ش 10: 14-16.
براهنی، رضا  ‫( ۱۳۷۹). «بازنویسی بوف کور»، بایا 10-12، ش 1: 8-20.
‫جهاندیده، سینا (۱۳۹۱). «زمان، هویت و روایت؛ چگونگی فهم زمان در روایت‌های تخیلی غرب و ایران»، ادب پژوهی 19، ش 6: 121-50.
حسن زاده میرعلی، عبدالله (۱۳۹۱). کاربرد عناصر فرهنگ عامه (فولکلور)، ویژگی سبکی داستانهای صادق هدایت. سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 17(5)، 97-115.
حیدری، محبوبه (1390). «شخصیت چند بعدی در سه قطره خون، بوف کور، شازده احتجاب و ملکوت»، پژوهش‌های ادبی، ش ۸: ۷۵-۱۰۸.
دست‌غیب، عبدالعلی (۱۳۸۶). پیدایش رمان فارسی. نوید فارس.
‫‫رودگر، محمد‌جواد (۱۳۹۰). «سلوک و شهود خردگرایانه در مکتب ابن عربی»، ذهن 47، ش 12: 61-98.
‫ساداتی زرینی، سپیده و مراثی، محسن (۱۳۸۷). «بررسی چگونگی تاثیرگذاری عرفان اسلامی در شکل‌گیری هنر نگارگری مکتب هرات تیموری و تبریز صفوی»، نگره 7، ش 0: 93-106.
‫سجادی، سید جعفر (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
‫شمیسا، سیروس (۱۳۷۹). «بوف کور»، دانشنامه جهان اسلام 4، ش 0: 590-92.
‫شمیسا، سیروس (1383). داستان یک روح، تهران: انتشارات فردوس.
‫شوهانی، علیرضا؛ ملکی، فرشته و گراوند، علی (۱۳۹۸). «بررسی سبک‌شناسانه رمان‌های گوتیک ایرانی با تکیه برچهار اثر (بوف کور، شازده احتجاب، گوژ و نگهبان) » سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) 46، ش 12، 51- 133.
‫کتیرایی، محمود (1349). صادق هدایت، تهران: انتشارات فرزین.
‫صنعتی، محمد (1380).  صادق هدایت و هراس از مرگ، تهران: مرکز.
‫طالبی جویباری، علی (1388). «نقد و بررسی نقدهای انجام گرفته بر داستان بوف کور»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان.
‫غیاثی، محمدتقی (1377). تأویل بوف کور، تهران: نیلوفر.
‫فرزانه، م.ف (1988). آشنایی با صادق هدایت، 2 ج، تهران: مرکز.
‫قویمی، مهوش (۱۳۸۷). «بوف کور و شازده احتجاب؛ دو رمان سوررئالیست»، شناخت 57، ش: 317-34۰.
‫کاظمی موسوی، احمد (۱۳۷۴). «عالم اثیر و مثال در برزخ بوف کور»، ایران شناسی 26، ش 7: 373-81.
‫کشاورز، حسام و فهیمی‌فر، علی‌اصغر (1395). «بازشناسی مبانی نظری نگارگری ایرانی در رمان بوف کور»، پژوهش‌های ادبی 54، ش 13: 114-43.
‫گلشیری، هوشنگ (۱۳۷۹). هیولای درون، تهران: دنا.
‫گوبینو، آرتور (۱۳۸۳). سه سال در آسیا، ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: قطره.
‫گوبینو، کنت دو (1328). مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی، ترجمۀ همایون فره‌وشی.؟؟؟
‫هیلمن، مایکل (1377). «بوف کور هدایت» ایران‌شناسی 38، ش 10: 285-96.
‫محمدی، کاظم (1386). نجم‌‌الدین کبری، تهران: طرح نو.
‫محمودی، خیرالله (۱۳۹۰). «ذکر وجودی و شهودی در عرفان اسلامی»، شعر پژوهی 7، ش 3: 207-29.
‫ناقد: نفیسی، آذر (۱۳۶۹). «نقد ادبی: دریافتی از بوف کور». کلک 1، ش 1: 10-20.
‫نصیری، محسن (۱۳۸۶). «طبقه‌بندی و تحلیل شرح‌های بوف کور» پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
‫نفیسی، آذر (۱۳۷۱). «معضل بوف کور» ایران‌نامه 39، ش 10: 583-96.
‫هدایت، صادق (1325). بوف کور، بمبئی.
‫هدایت، صادق (1379). صادق هدایت هشتاد و دو نامه به حسن شهید نورائی، مشهد: کتاب چشم‌انداز.
‫یاوری، حورا (۱۳۷۳). «دو متن دو انسان دو جهان (از بهرام گور تا راوی بوف کور) » ایران‌نامه 46، ش 12: 297-318.
‫یغمایی، حبیب (۱۳۵۵). «استاد مجتبی مینوی»، یغما 342، ش 29: 746-51.
Gobineau, Arthur (1999). The inequality of human races. New York: H. Fertig,.