شاهدانِ خاموشِ تاریخ - گردش ادبیات در حجره‌های مذهبی کردستان-

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

10.22059/jsal.2025.390276.666361

چکیده

سایه‌ی سیاست، همواره بر ادبیات در کُردستان سنگینی می‌کند، به‌گونه‌ای که پرداختن به جهان درونیِ آفرینش-های ادبی، مغفول مانده‌است. مساله‌ی پژوهشِ حاضر مبنی بر یک انتقاد دو سویه، به نحوه‌ی اندیشیدن، پیرامون ادبیات و نسبتِ آن با تاریخ و سیاست تنظیم شده‌است. نگریستن به ادبیات از منظر رژیمِ بازنمودی، ملیتی یا طبقاتی، یکی از این سایه‌ها است؛ و پس راندن ادبیات کلاسیکِ قرن نوزدهمی به ساحتِ رمانتیک و پیشاسیاسی، سایه‌ی دیگری از آن. هدفِ پژوهش، پس زدنِ این سایه‌های «صرفاً» سیاسی، و پرداختن به سیاستِ خوداندیشی است که ادبیاتِ کلاسیک، در نسبتِ با تاریخ إعمال می‌کند. بنیامین، تامپسون و رانسیر در تقاطعِ تاریخ و ادبیات، منظومه‌ای از مفاهیم را در اختیار ما قرار می‌دهند تا نگاهِ بازنمودی به ادبیات و نسبتِ انعکاسی‌اش با تاریخ را کنار بگذاریم. بر مبنای تاریخ‌نگاریِ درون‌ماندگارِ «ذهنیت‌ها» در دو سطح به ادبیاتِ کلاسیک (مکاتبه‌ای شاعرانه) پرداختیم. در سطح اول، ردپای حسِ مشترکی را دنبال کردیم که در حجره‌های دینی نهایتاً در قالب ادبیات متبلور می‌شود، در سطح دوم هم تاریخیتِ شاعرانه‌ی حک‌شده در دل این ادبیات را بازخوانی نمودیم. دغدغه‌ی این ادبیات نه‌تنها غیرسیاسی نیست، بلکه به‌مثابه سنتی خاموش و زیرزمینی؛ لحظه‌ای استتیکی و رمانتیسیستی، همواره مکانی گفتاری، برای خواستِ رهاییِ پس از خود بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mute witnesses of history

نویسندگان [English]

  • Mobin Rahimi
  • Taqhi Azad armaki
College of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

The shadow of politics has always weighed heavily on literature in Kurdistan, in such a way that addressing the inner world of literary creations has been neglected. The issue of the present research is based on a two-sided criticism of the way of thinking about literature and its relationship to history and politics. Looking at literature from the perspective of a representative regime, national or class, is one of these shadows; and relegating nineteenth-century classical literature to the romantic and pre-political realm is another. The aim of the research is to reject these “purely” political shadows and address meta politics that classical literature practice in relation to history. Benjamin, Thompson and Rancière, at the intersection of history and literature, provide us with a constellation of concepts to abandon the representative view of literature and its reflexive relationship to history. Based on the immanently historiography of "mentalities", we approached classical literature (a poetic correspondence) on two levels. On the first level, we followed the traces of a common sense that ultimately crystallizes in the form of literature in religious chambers, and on the second level, we reread the poetic historicity engraved in the heart of this literature. The concern of this literature is not only non-political, but as a mute and underground tradition; an aesthetic and romantic moment, it has always been a place of speech for the demand for liberation after itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary creation
  • Kurdistan
  • ritual chambers
  • historiography of mentalities
  • mute tradition

مراجع

بنیامین، والتر (1387). عروسک و کوتوله (مقالاتی در باب فلسفه زبان فلسفه تاریخ). ترجمه­ی مراد فرهادپور. تهران: نشر گام نو.
بنیامین، والتر (1401) متافیزیک جوانی و چند مقالۀ دیگر. ترجمه­ی محسنِ ملکی.تهران: انتشارات ناهید.
تامپسون، ادوارد پالمر (1398) تکوینِ طبقه­ی کارگر در انگلستان. ترجمه­ی محمد مالجو. تهران: انتشارات آگاه.
حسن­پور، امیر (1398) ساخت هویت کُردی: منابع ادبی و تاریخی پیش از قرن بیستم. در گفتارهایی در خاستگاه ناسیونالیسم کُرد. گردآورنده: عباس ولی. تهران: چشمه.
رانسیر، ژاک (1388) سیاستِ ادبیات. ترجمه­ی امیر احمدی آریان. زیباشناخت. زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲۱.
رانسیر، ژاک (1392) ده تز در باب سیاست. ترجمه­ی امید مهرگان. تهران: رخ­داد نو.
رانسیر، ژاک (1401) فیگورهای تاریخ. ترجمه­ی فرهاد اکبرزاده. تهران: مانیا هنر.
رانسیر، ژاک (1403) دوران مدرن (هنر، زمان، سیاست). تجرمه­ی اشکان صالحی. تهران: دفتر نشر بی­گاه.
رانسیر، ژاک و امگلمان، پتر (1399) سیاست و استتیک. ترجمه­ی فرهاد اکبرزاده. تهران: مانیا هنر.
کلارک، ا. الیزابت (1398) تاریخ، متن، نظریه (مورخان و چرخش زبانی). ترجمه­ی دکتر سید هاشم آقاجری. تهران: انتشارات مروارید.
لووی، میشل (1397). آژیر حریق: درباره­ی تزهای تاریخِ بنیامین. ترجمه­ی حمید فرازنده. نشر الکترونیکی.
بینه­نده، مه­سعوود (1391) روانینیکی خیل وخیج بو نالی. فصلنامه­ زریبار. مریوان: 80-79. (پاییر و زمستان 1391).
ته­یفووری، مه­نسوور (2024) سفری له مال مانه­وه: چوونه­ده­ر له مالی نائومیدی. سوید» 49کتیب.
حه­سه­نپوور، ئه­میر (1999) به­ره­نگاری «باری باو بوون»: ئاوریک له ژیانی عه­بدوره­حمانب زه­بیحی «عوله­ما». له کتیبی ژیان و به سه­رهاتی عه­بدوره­حمانی زه­بیحی. عه­لی که­ریمی. سوئد: بنکه­ی چاپه­مه­نی زاگروس.
حه­سه­ن­زازده، عه­بدولا (2012) ئه­زموونی خه­بات، ئاوریک له ژیان و خه­بات. وتووویژیی هه­یاس کاردو.سوئید: چاپخانه­ی ئه­رزان.
خه­زنه­دار، مارف (2001) میژووی ئه­ده­بی کوردی (به­رگی یه­که­م.) هه­ولیر: ده­زگای چاپ و بلاوکردنه­وه­ی ئاراس.
دبّاغی، عبدالقادر (1361) راپه­رینی کومه­له­ی ژی-کاف. ئینتیشارات و ته­بلیغاتی کومیته­ی ناوه­ندی حیزبی دیموکراتی کُردستانی ئیران.
سیوه­یلی، ریبوار (2020) کتیبی نالی. هه­ولیر: ده­زگای چاپ و بلاوکردونه­وه­ی موکریانی.
سیوه­یلی، ریبوار (2020) نالی له به­لاغه­وه بو مودیرنیته. هه­ولیر: زه­ریاب.
صاحیبقران، عه­بدورر­ه­حمان به­گ (2015) دیوانی سالم (به­رگی یه­که­م.) ساغکردنه­وه­ و لیکدانه­وه­ی، مه­لا عبدالکریمی مدرس، فاتح عبدالکریم، محمدی مه­لا کریم. ئاماده کردن سدیق سالح. سلیمانی: بنکه­ی ژین.
محه­مه­د، مه­سعوود (1396) چه­پکیک له گولزاری نالی. بانه: چاپه­مه­نی مانگ.
محه­مه­د، مه­سعوود (1398) بو ئه­میری حه­سه­ن­پوور له هه­ر کوییه­ک بیت. بانه: چاپه­مه­نی مانگ.
محه­مه­د، مه­سعوود (2010) حاجی قادری کویی. به­شی یه­که­م، دووه­م و سییه­م. هه­ولیر: ده­زگای چاپ و بلاوکردنه­وه­ی ئاراس.
محه­مه­د، مه­سعوود (2010) که­وچکیک شه­کر بو قاوه­یه­کی تال. هه­ولیر: ده­زگای چاپ و بلاوکردنه­وه­ی ئاراس.
مه­حموودزاده، ره­هبه­ر (1399) ئافاقی شیعری نالی. سنندج: مادیار.
مه­عروف هه­ورامانی، عبدولدائیم (2007) سه­ده­یه­ک ته­مه­نی نوورین. ماموستا عه­بدولکه­ریمی موده­رریس به پینووسی خوی بناسه. پروژه­ی تیشک
مه­لا که­ریم، محمد (2009) نالی له کلاوروژنه­ی شیعره­کانیه­وه. هه­ولیر: ده­زگای چاپ و بلاوکردنه­وه­ی ئاراس.
موده­رریس، عه­بدولکه­ریم (1394) روژگاری ژیان (یادداشت و بیره­وه­ریه­کان) ئاماده­کردن و له سه­ر نووسین، ره­ئوف مه­حموودی. سنندج: کردستان.
موده­ریس، مه­لا عه­بدولکه­ریم (2011) یادی مه­ردان (به­رگی دووهه­م.) هه­ولیر: ئاراس.
ئه­حمه­دی شاوه­یسی مکایه­لی، مه­لا خدر (1976) دیوانی نالی. لیکولینه­وه­ و لیکدانه­وه­ی، مه­لا عبدالکریمی مدرس، فاتح عبدالکریم، محمدی مه­لا کریم. بغداد: آکادمی کوردی.
ئه­حمه­دیان، مه­لا عه­بدوللا (1396) خه­زینه: کومه­له­وتاری ئه­ده­بی، توژینه­وه­یی و میژوویی. سنندج: کردستان.
ئیبراهیم زه­لمی، موسته­فا (2014) کاروانی ژیانم. (به­رگی یه­که­م.) هه­ولیر: به­ریوبه­رایه­تی گشتی کتیبخانه گشتییه­کان.
به­لگه­فیلم (مستند):
که­ریمی، ته­ها (2013)  باخه­وانی نیرگزه جار. هه­ولیر: رووداو.
Hassanpour, amir. (1992). nationalism and language in Kurdistan, 1918-1985, San francisci: Mellen research university press.
Löwy, Michael and Sayre, Robert. (1996). Romanticism in the English Social Sciences: E.P. Thompson & Raymond Williams. Against the Current, No. 61, March/April 1996.
Ranciere, Jacques.(1994) . The Names of History: On the Poetics of Knowledge – Hardcover. Trans. Hassan Melehy; Intro. Hayden White. Published by Univ of Minnesota Press.
Traveso, enzo .(2017). Left-Wing Melancholia. Marxism, History, and Memory. Columbia University Press.
Karimi, Taha (Director). (2013). Baxewanî Nîrgize Jar (Documentary Film.) Hawler: Rudaw. (in Kurdish).
جامعه شناسی هنر و ادبیات
دوره 17، شماره 1
بهار و تابستان 1404
شهریور 1404
صفحه 47-65

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار