تحلیل گفتمان انتقادی سریال‌های خانگی (مطالعه موردی سریال آقازاده).

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فرهنگیان

10.22059/jsal.2025.355757.666223

چکیده

گفتمان‌ها با بهره‌گیری از ابزارهای گفتمانی (مانند رسانه‌ها) و متون گفتمانی مختلف از جمله سریال‌های تلویزیونی، به بازنمایی نهادهای اجتماعی می‌پردازند. دقت به این مهم که در سریال‌های تلویزیونی، نهادهای اجتماعی چگونه بازنمایی می‌شود، چه گفتمان‌هایی در آن نمود می‌یابند، روابط بین گفتمان‌ها چگونه‌اند و این گفتمان‌ها به کدام فرایندهای نهادی و به کدام فرایندهای اجتماعی تعلق دارند، مسأله‌ای است که تحقیق حاضر سعی دارد با بررسی یکی از سریالی‌های محبوب ایرانی (سریال آقازاده) به آن پاسخ دهد. در راستای پاسخ به این مسئله از نظریات نورمن فرکلاف به‌عنوان چارچوب مفهومی استفاده شد و برای گردآوری و تحلیل داده‌ها نیز از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که این مجموعه سریال بیانگر تقابل گفتمانی بین دو گفتمان دنیاگرایی اقتصادمحور و گفتمان دینی عدالت‌محور است. محور اصلی این تقابل گفتمانی، عدالت است. این سریال با نشان‌دادن پیروزی گفتمان دینی عدالت‌محور، گفتمان بهتر و برتر در راستای برقراری عدالت را معرفی می‌کند. برای رفع این نزاع اجتماعی، گفتمان دینی عدالت‌محور از طریق متون گفتمانی (سریال آقازاده) برتری گفتمان خود را به اثبات رسانده و سوژه‌ها (والدین و جوانان) را به گفتمان خود فرا می‌خواند. استراتژی که این گفتمان با استفاده از آن به استیضاح سوژه‌ها می‌پردازد، استراتژی «امید به آینده» است. در این استراتژی، گفتمان مذکور با استفاده از چنین متونی سوژه‌ها را امیدوار می‌سازد که فساد اقتصادی آقازاده‌ها ریشه‌کن خواهد شد و با نشان‌دادن این امر، سوژه‌ها را به گفتمان خود فرامی‌خواند و به آنها قوّت قلب می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical discourse analysis of home series (case study of Aghazadeh series).

نویسنده [English]

  • fardin mohammadi
farhangian university
چکیده [English]

Discourses, through the use of discursive tools (such as the media) and various discourse texts, including television series, represent the diffreren institutions. This study addressess the following key questions cocerning television seies specifically focusing on one of the most popular Iranian series, “Aghazadeh”: How are institutions represented within them? What discourses are presented? What are the relationships between these discourses? And to what social processes do these discourses belong? In response to this questions, Norman Fairclough theory of critical discourse analysis was used as a conceptual framework. Critical discourse analysis approach was used for collecting and analyzing data in research. The research findings indicate that Aghazadeh series portrays a discursive opposition between the two justice-oriented religious discourse and economy-oriented secularism discourse. the central focus of this discursive opposition is the concept of justice itself. The series shows the superiority of justice-oriented religious discourse, by representing it as a more faverable and dominate narrative for establishing justice. To resolve this social conflict, the justice-oriented religious discourse, acting as the dominant discourse, asserts its superiority through the narrative of the “Aghazadeh” series and interpels its audience (parents and youth) towards its ideology. The primary strategy employed by this dominant discourse to interpellate its subjects is the “hope for the future” strategy. Through such texts, the dominant discourse instills hope in the audience that the economic corruption of the elite will be eradicated. By showcasing this prospect, it effectively interpels the subjects into its discourse and emboldens them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Discourse Analysis
  • Aghazadeh series
  • economy-oriented secularism discourse
  • justice-oriented religious discourse
  • discourse
ایمان، محمد تقی (1391). روش­شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بشیر، حسن، اسکندری، علی (1392). بازنمایی خانواده ایرانی در فیلم سینمایی یه حبه قند. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 6 (2)، 143- 161.
بهمنی، مهرزاد، سجودی، فرزان (1394). بازنمایی هویت جنسیتی مردانه در مجموعه تلویزیونی ستایش. فصلنامه رادیو تلویزیون، 11 (26)، 170-149.
جعفرزاده­پور، فروزنده، ساعی، منصور، و جاروندی، رضا (1388). الگوهای قدرت در روابط بین نسلی، بازنمایی سریال­های ایرانی، مطالعه شبکة 1 و 3. پژوهش­نامه علوم اجتماعی، ۳(2)، 119-137.
ساعی، منصور (1389). بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران (مطالعة موردی سریال­های تلویزیونی تاریخی درجه الف در سه دهه پس از انقلاب اسلامی ایران). دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری، 7، 113-142.
سلطانی، علی اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان: سازو کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
صادقی­فسایی، سهیلا، و شریفی­ساعی، م. (1393). تقابل سنت و مدرنیته؛ کشمکشی گفتمانی در الگوهای بازنمایی. نشریة زن در فرهنگ و هنر، ۶(1)، 95-118.
فرجی، سجاد. گیویان، عبدالله و  فاضلی، نعمت (1392). بازنمایی زندگی روزمره جوانان در سریال فاصله­ها. مجله جامعه‌پژوهی فرهنگی، 4(4)، 105-138.
کوثری، مسعود،  عسکری، احمد (1394). بازنمایی خانوادة ایرانی از منظر روابط جنسیتی و نسلی در آگهی­های تلویزیونی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 8(4). 26- 1.
کوثری، مسعود، و عموری، عباس (1392). تعریف از خود و ساخت دیگری، مطالعه پسااستعماری سریال­های حریم سلطان و الفاروق العمر. فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، 3(2)، 143-166.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی، ضد روش2. تهران: جامعه­شناسان.
محمدی، جمال، کریمی، مریم (1390). تحلیل قرائت­های زنان از مجموعه­های تلویزیونی (مطالعه موردی قرائت­های زنان شهر ایلام از سریال فاصله­ها). تحقیقات فرهنگی ایران، 4 (1)،  49- 77.
محمدی، فردین و خالق­پناه، کمال (1397). بازنمایی سریال‌های تلویزیونی و برساخت گفتمانی خانواده. مجله علوم اجتماعی مشهد، 15 (2)، 75- 105.
یورگنسن، ماریان.، و فیلیپس، لوئیس (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نی.
Dutt, R. (2014). Behind the Curtain: Womens Representations in Contemporary Hollywood. London: LES.
Johnston, J. (2010). Girls on Screen: How Film and Television Depict Women in Public Relation. Prism, 7 (4): 1-17.
Khadilkar, K., KhudaBukhsh, A. R. & Mitchell, T.M (2022).Gender bias, social bias, and representation in Bollywood and Hollywood. Pattern article, 3 (2), 1-21.
Fang, A; Eric, m. (2000). Formal – informal use of television and sex role stereotyping in hong kong- statistical data included; sex. Journal of research, 7 (1).
Meijer, C. (2001). the Color of Soap Opera: an Anelysis of Professional Speech on the Representation of Etnicity. Europian Journal of Cultural Studies, 4 (2): 207-230.