دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
یه حبه قند: بازآفرینی دیالکتیک رخداد و روزمرگی در حیات اجتماعی
1
23
FA
جمال
محمدی
دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان
m.jamal8@gmail.com
10.22059/jsal.2017.62252
<em>یه حبه قند</em>، از منظر جامعهشناسیِ هنر و با نگاهی نئوفرمالیستی، بیانگر نکات بدیعی در مورد حیات اجتماعی فرد ایرانی است. این فیلم، با فرمی مشابه با فرم آثار امپرسیونیستی، تکهپارههای زندگی روزمرۀ ایرانی را به آشناترین وجه با هم ترکیب میکند، اما درعینحال، با برجستهسازی عنصر رخداد و نمایش دیالکتیک رخداد و روزمرگی، از این زندگی آشناییزدایی میکند. عملِ آشناییزدایی در چارچوب یک پسزمینۀ تاریخیـاجتماعی انجام میشود: تصویری از بافت سنتی جامعۀ ایران که در معرض تهدید عناصر مدرن است. تحلیل نئوفرمالیستیِ اثر (یعنی تحلیل قواعد فرمیک و اصول ساختارِ رواییِ اثر بهمنظور ایضاح معانی ارجاعی، آشکار، تلویحی و دلالتگر) و نیز تفسیر نتایج این تحلیل در پرتو رویکرد نظری تحقیق نشان میدهد رخدادی که امر روزمره را منهدم میسازد خود، جزء جداییناپذیر آن است. رخداد در کُنه روزمرگی لانه کرده است و حتی بالا انداختن یک حبه قند میتواند کام جمع انبوهی را تلخ کند: زندگی روزمره آبستن ضدِ خویش است و بداهت آن در چشمبههمزدنی بههم میریزد. همه چیز از دل زندگی برمیخیزد و ورای آن چیزی وجود ندارد. با وقوع هر رخداد و بههمریختن سیر طبیعیِ امور، روزمرگی از نو آغاز میشود و خودِ آن رخدادِ منهدمکننده بهتدریج بخشی از امر روزمرۀ جدید میگردد.
روزمرگی,رخداد,امپرسیونیسم,مونتاژ,دیالکتیک
https://jsal.ut.ac.ir/article_62252.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62252_aa2853d56a00e96f4bde37deeb54912d.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
بازنمایی روشنفکر در سینمای ایران (تحلیل روایت چهار فیلم در دهه های چهل تا هفتاد)
25
51
FA
ساره
امیری
دانشجو
saareh.amiri@gmail.com
احسان
آقابابایی
0000-0002-9585-2016
دانشگاه
ehsan_aqababaee@yahoo.com
مجید
فدایی
دانشگاه
fadaei51@gmail.com
10.22059/jsal.2017.62253
مقالة حاضر درصدد است تا نحوة بازنمایی روشنفکر را در سینمای دهههای 1340-1370 توصیف کند و به تفسیر مناسبات اجتماعی این بازنمود بپردازد. ازاینرو، با مبنا قرار دادن نظریة "روشنفکران" "گرامشی" و نظریة "بازنمایی"، چهار فیلم با اتخاذ روش "تحلیل روایت"، بررسی شده است تا رابطة هریک از روشنفکران بازنماییشده با بافت اجتماعی خویش مشخص گردد. درنهایت این نتایج حاصل شد که روشنفکران نه بهصورت مستقل، بلکه در پیوند با طبقات اجتماعی ویژهای عمل میکنند و نگاه ایدئولوژیک به آنان در هر فیلم نیز به ایدئولوژیهای خاص هر دوره گره خورده است. همچنین از مقایسه روند این بازنمایی آشکار شد که در دهة منتهی به انقلاب و دهة اول پس از انقلاب، روشنفکر در رابطه با "امر سیاسی" مطرح شده است اما با سپری شدن دهة اول انقلاب و پایان یافتن جنگ، روشنفکر دهة هفتاد در جستوجوی نقش تازهای برآمده است و، در رابطه با "امر اجتماعی" مطرح شده است.
روشنفکر,بازنمایی,تحلیل روایت,جامعهشناسی فیلم,آنتونیو گرامشی
https://jsal.ut.ac.ir/article_62253.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62253_309e85b4d0878321ae447278c9aa3e29.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
سعادتآباد کجاست؟ نشانهشناسی گفتمانی فیلم «سعادتآباد» ساخته مازیار میری
53
79
FA
سیدعلی اصغر
سلطانی
استادیار
aasultani@yahoo.com
فاطمه
ظهرابی
کارشناس ارشد زبانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی
fateme.zohraabi@gmail.com
10.22059/jsal.2017.62254
دهة هشتاد برای سینمای ایران دهة چشمگیری بود، زیرا در آن فیلمهایی اکران شد که گفتمانهای موجود در جامعه را روایت میکردند. <sub> </sub>«سعادتآباد»[1] از فیلمهای سینمای ایران در اواخر دهة هشتاد است که برای آن نقدهای ژورنالیستی نوشته شده است، اما مطالعات نشانهشناختی و زبانشناختی موردی بر روی این فیلم انجام نشده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسشهاست که چه نظامهای معناییای در این فیلم بازنمایی شدهاند و نسبت این نظامها با گفتمانهای حاکم بر ایرانِ دهة هشتاد چیست. هدف آن است که از طریق پاسخ به این پرسشها بتوان هرچهبهتر به لحاظ نشانهشناختی و زبانشناختی گفتمانهای موجود در فیلم را که برآیندی از جامعه است، نمایان ساخت. در این مقاله از نظریة گفتمان لاکلا و موف و روش سهمرحلهای نشانهشناسی گفتمانی (سلطانی، 1393) استفاده شد تا گفتمانهای کلان اجتماعی و خردهگفتمانهای موجود در فیلم مشخص شود. با استفاده از این روش روشن شد که از میان گفتمانهای کلان سنت و مدرنیته که در جامعة کنونی ایران مشهود است این فیلم گفتمان مدرن را پوشش داده است. گفتمان پررنگ دیگر فیلم، روابط انسانی و میزان دوستی میان دو گروه موجود در فیلم یعنی دو گروه شخصیتی مرد و زن است. گفتمان بعدی نوع روابط مرد و زن و زن و شوهر است و حتی در بخشی از فیلم گفتمان والدین و فرزند را هم در برمیگیرد که هریک به تفصیل در متن آمده است.
نظریة گفتمان,سعادتآباد,مازیار میری,لاکلا و موف,نشانهشناسی گفتمانی
https://jsal.ut.ac.ir/article_62254.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62254_a4411ffed5986a19030d42c66b9192c3.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
کشمکش های گفتمانی رئالیسم و ایده آلیسم در نقاشی ایران معاصر: طرح رویکردی برای مطالعه تاریخ اجتماعی هنر ایران
81
112
FA
محمدرضا
مریدی
0000-0001-7053-7389
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر. تهران
moridi.mr@gmail.com
10.22059/jsal.2017.62255
برای نگارش تاریخ هنر معاصر نمیتوان به زندگینامهنگاری هنرمندان و تاریخنگاری رویدادهای هنر و مطالعة نوعشناسانه و سبکشناسانة آثار هنری اکتفا کرد، بلکه باید پرسید چگونه تاریخِ رویدادها شکل میگیرد و سبکها پدید میآیند؟ چگونه نظامهای قدرت فراز و فرود جریانهای هنری را جهت میدهند؟ در مقالة حاضر این پرسش دنبال میشود که تقابل ایدئالیسم صاحبان قدرت و رئالیسم حاشیهنشینان قدرت بهعنوان تقابل ساختاری به سبکها و جریانهای هنری ایران شکل دادهاند؟ البته منظور از رئالیسم بازنمایی واقعنمایانه و طبیعتنمایانه و تقلیل آن به سبکهای محدود در تاریخ هنر نیست، بلکه منظور مواجهة تجربی و عملی با جهان است؛ از همین رو در رویارویی با ایدئالیسم قرار دارد که مواجهة استعلایی و نمادی با جهان است. در این مقاله برای مطالعة فراز و فرود جریانهای هنری ایران به مطالعة ظهور و گسترش طبقة متوسط و کشمکشهای طبقة متوسط جدید و قدیم و هژمونیک شدن ارزشهای این طبقات در تاریخ تحولات اجتماعی پرداخته شد. در نهایت پنج دورة پرفرازونشیب تحت عنوان شکلگیری رئالیسم در دوران مشروطه، افول رئالیسم در برابر ایدئالیسم تاریخگرا و اصالتگرای پهلوی، حیات کوتاه رئالیسم انقلابی، افول رئالیسم در برابر ایدئالیسم مذهبی پس از انقلاب و بازگشت دوبارة رئالیسم انتقادی مورد مطالعه قرار گرفت.
هنر ایران معاصر,نقاشی ایران,رئالیسم,ایدئالیسم,تحلیل گفتمان
https://jsal.ut.ac.ir/article_62255.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62255_0b62079bdbc999be8451afc2db74db6e.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
پردههای ناتمام؛ نقد تابلوی عصر عاشورای فرشچیان
113
138
FA
یاسر
جلالی
دانشگاه خوارزمی
khordad_44@yahoo.com
علیرضا
قبادی
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی
ghobadism@gmail.com
10.22059/jsal.2017.62256
در این مقاله سعی شده است از منظری گفتمانی به تابلوی «عصر عاشورا» اثر استاد محمود فرشچیان نگریسته شود. بدین معنی که ایده و دیدگاه هنرمند که در بطن اثر مستتر است بهعنوان معیاری برای واکاوی اثر در نظر گرفته شود. دو موضوع مهم در این مقاله بررسی شده است: نخست گفتمانهای موجود در زمینة عاشورا و قیام امامحسین (ع) دستهبندی و سپس ارتباط تابلوی عصر عاشورا با این گفتمانها مشخص شده است. سؤال آن است که این هنرمند به کدام گفتمان عصر خود نزدیک بوده و متأثر از کدام رویکردها یا متفکران است؟ نویسندگان نتیجه میگیرند که گونههای گفتمانی مطرح در خصوص عاشورا را میتوان به سه گونة عامیانه، روشنفکرانه و عرفانی تقسیم کرد. با توجه به تم و عناصر اصلی تابلوی عصر عاشورا، ایده و دیدگاه نقاش را باید به گونة گفتمانی اول یعنی گفتمان عامیانه نزدیک دانست.
عاشورا,فرشچیان,گفتمان,نگارگری,تابلوی عصر عاشورا
https://jsal.ut.ac.ir/article_62256.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62256_114ba51bb416c4fee20470b39a73410f.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
واکاوی تقابل یا تعامل ارتباط تصویری با فرآیند جهانی شدن
139
162
FA
سعید
نظری
دانشکاه ازاد سنندج
ma_nazar84@yahoo.com
سپیده
ملکی
دانشگاه ادیان و مذاهب
10.22059/jsal.2017.62257
با توجه به ارتباطات روزافزون و درهمتنیدگی روبهرشد جوامع، اثرپذیری جوامع و ملل جهان از فرایند جهانیشدن غیرقابلانکار است. این مهم و تکیه بر رویکرد بازتاب در جامعهشناسی هنر به این امر منجر میشود که بتوان از بازنمایی تأثیرپذیری دوگانة تقابلی یا تعاملی از فرایند جهانیشدن در متن آثار هنری و بهطور خاص هنرـصنعت گرافیک که محمل ارتباطات بصری در عرصة ملی و بین المللی است، سخن گفت. یکی از مهمترین وجوه این تأثیرپذیری در توجه مجدد به مقولة هویت ملی است. بنابراین نگارندگان در پژوهش حاضر، هویت ملی و نحوة بازتاب آن در جریان افزایش تعاملات و ارتباطات جهانی در عرصة ارتباطات تصویری را مورد توجه قرار دادهاند و با روش تحلیل کیفی متن و به کمک نشانهشناسی لایهای به چگونگی واکنش طراحان گرافیک ایران در رابطه با نحوة بازنمایی هویت ملی در آثارشان در مواجهه با فرایند جهانیشدن پرداختهاند. آنچه بهعنوان بستری برای این بررسی در نظر گرفته شده است شامل تمامی آثار بخش اصلی دهمین دوسالانة جهانی پوستر تهران بهعنوان واپسین رویداد مهم در عرصة طراحی گرافیک ایران میشود. نتیجة جستار حاضر نمایانگر تمایل تقابلگرایانة طراحان در آثارشان از طریق تأکید بر مؤلفة ارزشگذاری به زبان فارسی از بعد فرهنگی هویت ملی است.
هویت ملی,جهانیشدن,ارتباط تصویری,دوسالانة جهانی پوستر,نشانهشناسی لایهای
https://jsal.ut.ac.ir/article_62257.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62257_a11f44748fdcf59be2ab550501562a44.pdf
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
جامعه شناسی هنر و ادبیات
2538-5046
2980-8685
8
2
2017
02
19
ارزیابی جامعهشناختی- زیباییشناختی پوشاک سنتی زنان مناطق کویری ایران با تمرکز بر اقلیم فرهنگی و طبیعی
163
189
FA
سیده راضیه
یاسینی
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
raziehyasini@yahoo.com
10.22059/jsal.2017.62258
این مقاله پوشاک سنتی زنان ایران را از منظری جامعهشناختیـزیباییشناختی و فارغ از نگاه تاریخی تحلیل میکند. تمرکز پژوهش بر کارکردهای پوشاک سنتی زنان در مناطق کویری ایران است. چارچوب نظری مورد استفاده بر نظریات کارکردگرایی و جامعهشناسی پوشاک استوار است. روش مطالعه در این مقاله، کیفی است و اطلاعات مورد نیاز به دو روش کتابخانهای و مشاهدة میدانی انواع پوشاک سنتی زنان در مناطق «قم، سمنان، اصفهان، ابیانه، یزد، کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان» گردآوری شده است. بر اساس این دادهها تلاش شده است تا جایگاه چهار عامل اساسی «جغرافیا، فرهنگ، دین و شغل» در پدیدار شدن انواع این پوشاک مطالعه شود و تأثیر آنها بر الگوهای ساختاری و تزیینات بصری پوشاک مذکور بیان گردد. فرض بر آن است که عوامل مذکور بر نوع طراحی و تزیین پوشاک زنان کویری مؤثر بودهاند. نتایج نشان داده است که مهمترین مؤلفة مؤثر بر فرم، طرح و بافت پوشاک زنان در مناطق کویری ایران، اقلیم طبیعی و پس از آن، جغرافیای فرهنگی است. دین و شغل نیز پس از دو عامل نخست، به ترتیب واجد اهمیت هستند.
لباس سنتی زن ایرانی,جغرافیای طبیعی,جغرافیای فرهنگی,کارکردشناسی و زیباییشناسی
https://jsal.ut.ac.ir/article_62258.html
https://jsal.ut.ac.ir/article_62258_fb40e9c6a413c9d7c84bf4428e5118da.pdf